ಆಗೋಸ್ತ್ ೨೦ ವೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸಂವಿಧಾನಾಚ್ಯಾ ಆಟ್ವ್ಯಾ ವೊಳೆರಿಂತ್ ಸ್ಥಾನ್ ಮೆಳ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಆತಾಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸುಗ್ಗೆಚೊ ಕಾಳ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಹ್ಯಾ ಸುವಾಳ್ಯಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಚ್ಯಾ ಜಲ್ಮ್ ಆನಿ ವಾಡಾವಳೆವಿಶಿಂ ಏಕ್ ನದರ್ ಘಾಲ್ನ್ ಆಟ್ವ್ಯಾ ವ್ಹಳೆರಿಂತ್ ಜೊ ಭಾಷಿಕ್ ಫಾಯ್ದೊ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ತೊ ಜೊಕ್ತ್ಯಾ ರಿತಿನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜೆನ್ ಘೆತ್ಲಾಗೀ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾಚೆರ್ ಮ್ಹಜೆ ವಿಚಾರ್.
ಕೊಂಕ್ಣಿಚಿ ಮಟ್ವಿ ಚರಿತ್ರಾ:
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ಸಬ್ದ್ ಕೊಂಕಣ್ ಸಬ್ದಾಥಾವ್ನ್ ಆಯ್ಲಾ. ಹೊ ಕೊಂಕಣ್ ಸಬ್ದ್ ಉಬ್ಜೊಂಕ್ ಕಾರಣ್ ಜಾಲ್ಲೆ ಸಬಾರ್ ವಾದ್ ಆಸಾತ್ ತರೀ, ಹ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಮೂಳ್ ನಿವಾಸಿ ದಲಿತಾಂಕ್ ‘ಕೊಂಕ’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ನಾಂವ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಕೊಂಕ-ನಿ ರಾಂವ್ಚೊ ಪ್ರದೇಶ್ ಕೊಂದಕನ್-ಕೊಂಗವನ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕಣ್ ಜಾಲೊ. ಆನಿ ತಾಂಚಿ ಭಾಸ್ ಕೊಂಕಣಿ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಾದ್ ಚಡ್ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ್ ದಿಸ್ತಾ.
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಾಚ್ಯಾ ರತ್ನಗಿರಿಥಾವ್ನ್, ಗೊಂಯ್, ಕರ್ನಾಟಕ್ ಆನಿ ಕೇರಳಾಚ್ಯಾ ಕೊಚ್ಚಿನ್ ಪರ್ಯಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಕರಾವಳಿಂತ್ ಕೊಂಕಣ್ ಪ್ರದೇಶ್ ವಿಸ್ತಾರ್‍ಲಾ. ಮುಡ್ಲಾಕ್ ಪಶ್ಚಿಮ್ ಘಾಟ್ ಆನಿ ಫಾಡ್ಲಾಕ್ ಆರ್ಬಿ ದರ್ಯೊ ಹ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಚಿ ಗಡ್.
ಭಾಸ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಮನ್ಶಾಚೆಂ ಚಿಂತಪ್, ಉಲವ್ಪ್ ಹೆರಾಂಕ್ ಕಳಂವ್ಚೆಂ ಮಾಧ್ಯಮ್. ಮನಿಸ್ ನಾಗರಿಕ್ ಜಾಲ್ಲೆಪರಿ ವೆಳಾ-ಕಾಳಾಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ವಿವಿಧ್ ಜಿಬಾಳ್ಯೊ (ಭಾಸೊ) ವಾಪಾರಾಕ್ ಆಯ್ಲ್ಯೊ. ಥೊಡ್ಯೊ ಬಾಳ್ವಾಲ್ಯೊ. ಥೊಡ್ಯೊ ಆಳ್ವಾಲ್ಯೊ ಆನಿ ಥೊಡ್ಯೊ ಬಳಿಷ್ಟ್ ಭಾಶೆ ಮುಕಾರ್ ಖಾಲ್ ಜಾವ್ನ್ ಬದ್ಲಾಪಾಕ್ ಒಳಗ್ ಜಾಲ್ಯೊ.
ಆಜ್ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಸಾರಸ್ವತ್ ಲೋಕ್ ಜಾಗ್ಯಾಂತರ್ ಜಾಲ್ಲೆವಿಶಿಂ ಭಾಶೆಪಂಡಿತಾಂ ಮಧೆಂಚ್ ವಾದ್ ವಿವಾದ್ ಚಲೊನ್ ಆಸಾತ್. ಕೊಂಕಾಂಚ್ಯಾ ಭಾಶೆಚೆರ್ ಸೆಜಾರಿ ದ್ರಾವಿಡಿಯನ್ ಆನಿ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಶೆಚೊ ಪ್ರಭಾವ್ ಆನಿ ದಬಾವ್ ಪಡೊನ್ ಸರಿಸುಮಾರ್ ಧಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಸ್ ಉಬ್ಜಾಲಿ. ಕೊಂಕಣ್ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ ಸಿಲ್ಹಾರ್ ಆನಿ ಕದಂಬ ಕುಳಿಯೆಚೆ ರಾಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆ. ಮಾಗಿರ್ ಆಂಧ್ರಭೃತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ್, ಹೊಯ್ಸಳ, ದೇವಗಿರಿ ಯಾದವ್, ವಿಜಯ್‌ನಗರ್, ಬಹುಮನಿ, ಇತ್ಯಾದಿ ರಾಯಾಳ್ ಕುಳಿಯಾಂಚೆಂ ಆಡಳ್ತೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ತರೀ, ವ್ಯವಹಾರಿಕ್ ಭಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಭಾಶೆಕ್ ರಾಯಾಳ್ ಆಸ್ರೊ ಮೆಳ್ಳೊನಾ.
ಭಾಶೆ ಗಿನ್ಯಾನಿಂನಿ, ಸಂಸಾರಾಂತ್ಲ್ಯೊ ಭಾಸೊ ಸ ಪ್ರಮುಕ್ ವಿಭಾಗಾಂನಿ ವಾಂಟ್ಲ್ಯಾತ್. ೧. ಆರ್ಯನ್ ವಾ ಇಂಡೊ ಯುರೋಪಿಯನ್, ೨. ಸೆಮೆತಿಕ್, ೩. ಹೆಮೆತಿಕ್, ೪. ಸಿತಿಯನ್, ೫. ಮಲಯೋ ಪೊಲಿನೇಶಿಯನ್, ೬. ಆಮೆರಿಕನ್.
ಆರ್ಯನ್ ಭಾಸೊ ಪರತ್ ಗೊತಿಕ್, ಸೆಲ್ಟಿಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಸ್ಕಾಲೋನೇವಿಯನ್, ಪರ್ಶಿಯನ್ ಆನಿ ಸಂಸ್ಕೃತ್ ಮ್ಹಣ್ ವಾಂಟೆ ಕೆಲ್ಯಾತ್. ಸಂಸ್ಕೃತಾಥಾವ್ನ್ ಪ್ರಾಕೃತ್, ಅಪಬ್ರಂವ್ಶ್ ಆನಿ ಹಾಚೆಥಾವ್ನ್ ಬಂಗಾಳಿ, ಹಿಂದಿ, ಮರಾಠಿ, ಗುಜರಾತಿ, ಕೊಂಕಣಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಭಾಸೊ ಉಬ್ಜಾಲ್ಯಾತ್. ತ್ಯಾ ದೆಕುನ್ ಕೊಂಕಣಿ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಸೆಜಾರಿ ಭಾಶೆಂಪರಿ ದ್ರಾವಿಡ್ ಮುಳಾಚಿ ನ್ಹಯ್. ಸಿತಿಯನ್ ಕುಟ್ಮಾಥಾವ್ನ್ ದ್ರಾವಿಡ್ ಮುಳಾಚ್ಯೊ ಕಾನಡಿ, ತಮಿಳ್, ಮಲಯಾಳಮ್, ತೆಲುಗು, ತುಳು, ಭಾಸೊ ಉದೆಲ್ಯಾತ್.
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್:
ಖಂಚ್ಯಾಯ್ ಭಾಶೆಂತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ದೋನ್ ಪ್ರಕಾರಾಚೆಂ ಆಸ್ತಾ. ತೊಂಡ್ಪಾಶಿಂ ವಾಳ್ಚೆಂ ಆನಿಪದ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಆನಿ ಬರ್ಪಾ ಮುಕಾಂತ್ರ್ ವಾಳ್ಚೆಂ ಲಿಖಿತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಉದೆಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಖಂಡಿತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಪ್ರಕಾರ್‌ಯೀ ಸುರು ಜಾಲ್ಲೊ. ಸುರ್ವೆರ್ ಜಾನಪದ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಾಡ್ಲೆಂ. ತೊಂಡ್ಪಾಶಿಂ ಪಿಳ್ಗೆಥಾವ್ನ್ ಪಿಳ್ಗೆಕ್ ಹೆಂ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಾಳೊನ್ ಆಯ್ಲೆಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಥೊಡಿಂ ಶಾಸನಾಂ, ನೇಮಾಂ, ಫಾತ್ರಾಂನಿ ಕಾಂತವ್ನ್, ಲೊಹಾಂಚೆರ್ ಕಾರ್ವವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆಂ ಆರಂಭ್ ಜಾಲೆಂ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.
ಧಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಶ್ರವಣ ಬೆಳಗೊಳಂತ್ ಚಾವುಂಡ ರಾಯಾನ್ ಸ್ಥಾಪಿತ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ೫೭ ಫಿಟಿಂಚ್ಯಾ ಗುಮ್ಟ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪಾಯಾಂಥಳಾ ಶ್ರೀ ಚಾವುಂಡರಾಜೇ ಕರ್ವಿಲೆಂ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ವಾಕ್ಯೆಂ ಆಸಾ ತೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿಚೆಂ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಸಿಲ್ಹಾರಾ ರಾಯ್ ಅಬರಿಜಿತ್ ದುಸ್ರೊ, ಹಾಚೊ ೧೧೮೭ ತ್ಲೊ ಕೊಂಕಣಿ ಲೇಕ್ ಮೆಳ್ಳಾ. ೧೪೭೪ಂತ್ ಬಂದೀವಾಡಾಚ್ಯಾ ನಾಗೇಶ ದಿವ್ಳಾಂತ್, ಫಾತ್ರಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬರಪ್ ಕಾಂತಯಿಲ್ಲೆ ಲಾಬ್ಲಾಂ.
ಸೊಳಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ಕೃಷ್ಣದಾಸ್ ಶರ್ಮಾನ್ ರಾಮಾಯಣ್ ಆನಿ ಮಹಾಭಾರತಾಚೆರ್ ಹೊಂದೊನ್ ರೋಮಿ ಲಿಪಿಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕಾಣಿಯೊ ಬರಂವ್ಚೆಸಂಗಿಂ, ಅಧಿಕೃತ್ ರಿತಿನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚಿ ಸುರ್ವಾತ್ ಜಾಲಿ. ೧೬೭೮ಂತ್ ಕೊಚ್ಚಿಂತ್ಲೊ ಡಚ್ ತಾರ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಿ ಹೆನ್ರಿಕುಸ್ ವಾನ್ ರೀಡ್ ಹಾಚ್ಯಾ ಹುಕ್ಮೆನ್, ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಯ್ಜ್ ಜಾವ್ನಾಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ರಂಗ ಭಟ್, ಅಪೂ ಭಟ್ ಆನಿ ವಿನಾಯಕ್ ಪಂಡಿತ್ ಹಾಣಿ ಮಲಬಾರ್ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ಲ್ಯಾ ವನಸ್ಪತಿ ಸಂಬಂಧಿ ಹೊರ್ತುಸ್ ಇಂಡಿಕಾಸ್, ಮಲಬಾರಿಕಸ್ ಅದೊರ್ನತುಸ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಪುಸ್ತಕ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲೆಂ. ಹೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆಂ ಸುರ್ವಿಲೆಂ ರೂಪ್.
ಉಪ್ರಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆಂ ಮ್ಹಾಲ್‌ಪಣ್ ವಿದೇಶಿಯಾಂನಿ ಘೆತ್ಲೆಂ. ೧೫೫೬ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ಛಾಪ್ಕಾನೊ ಪಾವ್ಲೊ. ಜೆಜ್ವಿತ್ ಬಾಪ್ ತೊಮಾಸ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸಾನ್ ರೊಮಿ ಲಿಪಿಯೆಂತ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ. ಅರ್‍ತೆ ದಾ ಲಿಂಗ್ವಾ ಕನಾರಿಮ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ ೧೬೪೦ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಛಾಪ್ಲೆಂ. ಆನಿ ಹೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ ಭಾರತಾಚ್ಯಾ ಸರ್ವ್ ಭಾಸಾಂಪಯ್ಕಿ ಛಾಪುನ್ ಆಯಿಲ್ಲೆಂ ಪಯಿಲ್ಲೆಂ ಭಾಶೆ ವ್ಯಾಕರಣ್. ತೆಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಚೆಂ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಅಭಿಮಾನಾಚಿ.
ಪೊರ್ಚುಗಿಸಾಂನಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಧರ್ಮ್ ವಾಡಂವ್ಕ್ ಹಾಡ್‌ಲ್ಲಿ ಇಂಕ್ವಿಜಿಸಾಂವ್ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಚ್ಯಾ ಮಟ್ಟಾಕ್ ಕುರಾಡ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ಪಾವ್ಲಿ. ೧೫೬೦ ಥಾವ್ನ್ ೧೮೧೪ ಪರ್ಯಾಂತ್ ೨೫೪ ವರ್ಸಾಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ನಾಂಚ್ ಜಾಲ್ಲಿ. ಸಾಂಗಾತಾ ಭೌಗೋಳಿಕ್, ಸಮಾಜಿಕ್ ಆನಿ ರಾಜಕೀಯ್ ಕಾರಣಾನಿಮ್ತಿಂ ತೆನ್ಕಾಕ್ ನಿವಾಸಾಂತರ್ ಜಾತಾನಾ ತಾಚೆಸಂಗಿಂ ಭಾಸ್, ರಿವಾಜ್, ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೊ ವಿನಿಮಯ್ ಚಲ್ಲೊ. ಭಾಸ್ ಮೊರ್‍ಚೆ ಬದ್ಲಾಕ್ ವಿಸ್ತಾರ್‍ಲಿ.
ಮಂಗ್ಳುರಾಂತ್‌ಯಿ ಮಾಫೇಯಿನ್ ‘ಕೊಂಕ್ಣಿ ರಾನಾಂತ್ಲೊ ಸೊಭಿತ್ ಸುಂದರ್ ತಾಳೊ’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ – ೧೮೮೨ಂತ್ ಛಾಪ್ಲೆಂ. ೧೯೧೨ಂತ್ ಪಯ್ಲೆಂ ಕಾನಡಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಪತ್ರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ದಿರ್ವೆಂ. ತಾಚೆ ಉಪ್ರಾಂತ್, ರಾಕ್ಣೊ, ಪಯ್ಣಾರಿ, ಜಿವಿತ್, ಮಾಂಯ್ಗಾಂವ್, ಮಿತ್ರ್, ಕಾಣಿಕ್, ಝೆಲೊ, ಉದೆವ್, ಆಮ್ಚಿ ಮಾಂಯ್, ಜೆಜುರಾಯ್, ದಿವೊ, ಸೆವಕ್, ಕುಟಾಮ್, ದಿರ್ವೆಂ, ಆಮ್ಚೊ ಸಂದೇಶ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಸಬಾರ್ ಪತ್ರಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ವಾಡಾವಳಿಕ್ ಆಪ್ಲಿ ದೇಣ್ಗಿ ದಿಲ್ಯಾ.
ಕೊಂಕ್ಣೆಚಿ ಗಿರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯ್:
ಆಜ್ ಕೇರಳ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಗೊಂಯ್ ಆನಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಅಶೆಂ ಚಾರ್ ರಾಜ್ಯಾಂನಿ ಕಾನಡಿ, ಮಲಯಾಳಮ್, ಅರಾಬಿಕ್, ರೋಮಿ ಆನಿ ನಾಗರಿ- ಅಶೆಂ ಪಾಂಚ್ ಲಿಪಿಂನಿ ಹಿಂದೂ, ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್, ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಅಶೆಂ ತೀನ್ ಧರ್ಮಾಚೆ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಚ್ತಾತ್, ಬರಯ್ತಾತ್. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆ ಭಿತರ್ ವಿಸಾಂ ವಯ್ರ್ ಉಪ ಭಾಸೊ ಆಸಾತ್. ಆನಿ ಜಾಯ್ತೆ ಪಂಗಡ್ ಆಸಾತ್. ಅಶೆಂ ಪಾಂಚ್ ಲಿಪಿ ವಾಪಾರ್‍ಚಿ ಗಿರೇಸ್ತ್ ಭಾಸ್ ದುಸ್ರಿ ಆಸ್ಚಿ ನಾ ತರೀ ಹಿ ಗಿರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯ್‌ಚ್ ತಿಚ್ಯಾ ವಾಡಾವಳೆಕ್ ಅಡ್ಕಳ್ ಜಾಲ್ಲೆಂ ವಿಪರ್ಯಾಸ್‌ಚ್ ಸಯ್. ಆಜ್ ಹಾಂಗಾ ಲಿಪಿ ಘೆವ್ನ್ ರಾಜಕೀಯ್ ಚಲ್ತಾ.
ಮಾನಾಚಿ ಮಣಯ್:
೧೯೪೭ಂತ್ ಭಾರತ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಜಾಲೆಂ. ೧೫೦೦ತ್ ಭಾರತಾಕ್ ಸಂವಿಧಾನ್ ಫಾವೊ ಜಾಲೆಂ. ಹ್ಯಾ ಸಂವಿಧಾನಾಚ್ಯಾ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿಂತ್ ಭಾಸ್ ಆನಿ ತಿಕಾ ಲಾಬ್ಚ್ಯಾ ಸವ್ಲತೆವಿಶಿಂ, ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ರಾಕೊಣೆವಿಶಿಂ ವಿವರ್ ಆಸಾ. ಅಡ್ತಿಗ್ ೨ ಆ‌ಆನಿ ೩ಂ ಹರ್ಯೆಕಾ ಭಾರತೀಯಾಕ್ ಆಪ್ಲಿ ಭಾಸ್ ವಾಪಾರ್ಚೆಂ, ಉರಂವ್ಚೆಂ, ವಾಡಂವ್ಚೆಂ ಹಕ್ಕ್ ದಿತಾ. ಭಾಶೆ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಣಾಯ್ಕಿ ಆಪ್‌ಖುಶೆಚೆ ಶಿಕ್ಪಾ ಸಂಸ್ತೆ ಉಘಡ್ಚೆಂ ಸರ್ಕಾರಾಥಾವ್ನ್ ದುಡು ಘೆಂವ್ಚೆಂ ಹಕ್ಕ್ ಆಸಾ.
ಸಂವಿಧಾನಾಂತ್ಲಿ ಅಡ್ತಿಗೊ ೩೫೦(ಎ) ಆನಿ ೩೫೦(ಬಿ) ಭಾಶೆ ಉಣ್ಯಾಸಂಖ್ಯಾತಾಂಕ್ ರಾಕೊಣ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಘಡ್‌ಲ್ಲೆ ತಸಲ್ಯೊ. ಸರ್ಕಾರ್ ಭಾಶಾ ಉಣ್ಯಾಸಂಖ್ಯಾತಾಂಚಿಂ ಹಕ್ಕಾಂ ರಾಕೊನ್ ವ್ಹರ್ನ್, ತಾಂಚ್ಯಾ ಭುರ್ಗ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಂಯ್‌ಭಾಶೆಚೆಂ ಶಿಕಪ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಸರ್ವ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ದೀಂವ್ಕ್ ನಿರ್ದೇಶ್ ದಿತಾ. ಭಾರತಾಚೊ ರಾಷ್ಟ್ರ್‌ಪತಿ ಹಾಚಿ ಖಬಡ್ದಾರಿ ಘೆತಾ. ಭಾಶೆ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತಾಂಚ್ಯಾ ರಾಕೊಣೆಖಾತಿರ್ ಏಕ್ ವಿಶೇಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ರಾಶ್ಟ್ರ್‌ಪತಿನ್ ನೇಮಕ್ ಕರುಂಯೆತಾ.
೧೯೬೧ಂತ್ ಗೊಂಯ್ ಪುಡ್ತುಗೇಜಾಂಥಾವ್ನ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಜಾಲೆಂ. ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಉದರ್ಗತೆಖಾತಿರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ವಿಚಾರುಂಕ್ ಲಾಗ್ಲೆಂ. ಪೂಣ್ ಮರಾಠ್ಯಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮರಾಠೆಚಿ ಉಪಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ವಾದ್ ಮಾಂಡ್ಲೊ. ಪೂಣ್ ಮಹಾ‌ಆನಿ ಆಯೋಗಾನ್ ೧೯೬೬ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಏಕ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಪಾಚಾರ್‍ಲೆಂ. ೧೯೬೭ಂತ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ‘ಒಪಿನಿಯನ್ ಪೋಲ್’ ಜಾವ್ನ್ ಗೊಂಯ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಉರ್‍ಲೆಂ.
೧೯೭೫ ಫೆಬ್ರೆರ್ ೨೬ವೆರ್ ಡೊಕ್ಟರ್ ಸುನೀತ್‌ಕುಮಾರ್ ಚಟರ್ಜಿಚ್ಯಾ ಮುಕೇಲ್ಪಣಾರ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾ ಕೇಂದ್ರಿಯ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಸ್ಥಾನ್‌ಮಾನ್ ದಿಲೆಂ. ಹಾಚೆ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬುಕಾಂಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಾಬೊಂಕ್ ಸುರು ಜಾಲಿ. ೧೯೮೦ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಗೊಂಯಾ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಥಾಪನ್ ಜಾಲಿ ಆನಿ ಹಾಂಗಾಸರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಂತ್ ಎಂ.ಎ. ಪರ್ಯಾಂತ್ ಶಿಕಾಪ್ ಮೆಳ್ತಾ.
ಗೊಂಯ್ ಭಾರತಾಚೆಂ ೨೫ವೆಂ ರಾಜ್ಯ್ ಜಾಯ್ಶೆಂ ಚಳ್ವಳ್ ಕೆಲಿ. ಸಾತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ತರ್ನಾಟೆ ಬಲಿ ಜಾಲೆ ತೆದ್ನಾಂ ಗೊಂಯ್ ೩ಂ.ಂ೫.೧೯೮೭ವೆರ್ ವೆಗ್ಳೆಂ ರಾಜ್ ಜಾಲೆಂ. ಗೊಂಯಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ರಾಜ್‌ಭಾಶೆಚಿ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ದಿಲಿ.
೧೯೫೪ಂತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಾಂತ್ ಉಗ್ತಾಯ್ಲಿ. ಜವಾಹರ್‌ಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ತಾಚೊ ಪಯ್ಲೊ ಅಧ್ಯಕ್ಷ್ ಜಾಲೊ. ೧೯೬೪ಂತ್ ಡೊ. ಸುನೀತ್‌ಕುಮಾರ್ ಚಟರ್ಜಿಚ್ಯಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷ್‌ಪಣಾರ್ ಅಕಾಡೆಮಿಂತ್ ಭಾಸ್ ಶಿಫಾರಾಸ್ ಕರುಂಕ್, ಥೊಡಿಂ ನಿಯಮಾಂ ದಿಲಿಂ. ತ್ಯೆ ಪರ್ಮಾಣೆ
* ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಬಾಂದಾವಳಿಚಿ ಆಸಾಜೆ.
* ಭಾಶೆಕ್ ಲಾಂಬ್ ಚರಿತ್ರಾ ಆನಿ ನಿರಂತರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಾಡಾವಳ್ ಜಾಯ್ಜೆ.
* ಎಕಾ ತರೀ ರಾಜ್ಯಾಚಿ ರಾಜ್‌ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನಾಸಾಜೆ. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ್ ಹಂತಾರ್ ಭಾಶೆ ಮಾದ್ಯಮ್ ವಾ ಏಕ್ ವಿಶಯ್ ಜಾವ್ನ್ ಶಿಕಯ್ಜೆ.
* ಲೊಕಾನ್ ಸಾಹಿತಿಕ್ ಆನಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ರಿತಿನ್ ತ್ಯಾ ಭಾಶೆಚೊ ವಾಪಾರೊ ಕರಿಜೆ.
* ತರ್ ತಸಲ್ಯಾ ಭಾಶೆಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ದಿವ್ಯೆತ್ ಆನಿ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ದಿಲ್ಲ್ಯಾ ಭಾಶೆಕ್ ಆಟ್ವ್ಯಾ ವೊಳೆರಿಂತ್ ರಿಗೊಂಕ್ ಸುಲಭ್.
ಅಶೆಂ ೨೬.೦೨.೧೯೭೫ವೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಆಪ್ಲೊ ಮಾನ್ ದಿಲೊ. (ಕೇಂದ್ರ್) ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚ್ಯೊ ಸರ್ವ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಕೊಂಕ್ಣಿಕ್‌ಯಿ ಮೆಳ್ತಾತ್.
* ಸಾಹಿತ್ಯಾಖಾತಿರ್ ದಿಂವ್ಚ್ಯೊ ವರ್ಸಾಚೊ ೫೦,೦೦೦/- ರುಪ್ಯಾಂಚೊ ಪುರಸ್ಕಾರ್.
* ೧೦,೦೦೦/- ರುಪ್ಯಾಂಚೊ ಭಾಶಾಂತರ್ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಲಾಬ್ತಾ.
* ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಹೆರ್ ಭಾಶಾಂಕ್ ಭಾಶಾಂತರ್ ಜಾತಾ.
* ಹೆರ್ ರಾಜ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಸಾಹಿತಿಂಕ್ ಭೆಟೊಂಕ್ ೧೦,೦೦೦/- ರುಪ್ಯಾಂಚೆಂ ಪಯ್ಣಾಭಾತೆಂ ಮೆಳ್ತಾ.
* ಸಾಹಿತ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚ್ಯಾ ಮಂಡಳಿಂತ್ ದೋಗ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಜಾಣ್ತ್ಯಾಂಕ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಲಾಬ್ತಾ.
ಆತಾಂ ಕಾನಡಿ ಲಿಪಿಂತ್ ಬರಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚೊ ಮಾನ್ ಜೋಡ್ನ್ ದಿಂವ್ಚೊ ವಾವ್ರ್ ಚಾಲೂ ಆಸಾ. ಲಿಪಿಕ್ ನ್ಹಯ್ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಮಾನ್ ದೀಜೆ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಾದ್ ಬಳ್ ಜೊಡುನ್ ಆಸಾ.
ಆಗೋಸ್ತ್ ವೀಸ್ ೧೨. ತ್ಯೆ ದೀಸ್ ಮಣಿಪುರಿ ಆನಿ ನೇಪಾಳಿ ಭಾಸಾಸವೆಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸಂವಿಧಾನಾಚ್ಯಾ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿಂತ್ ರಾಯಾಳ್ ಪಂಗ್ತೆಂತ್ ಬಸಯ್ಲೆಂ. ಕೊಂಕ್ಣ್ಯಾಂಚೆ ಧಾಕ್ಡ್ಯಾಂಚೆಂ ಸ್ವಪಾಣ್ ಜ್ಯಾರಿ ಜಾಲೆಂ. ಎದೊಳ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಬಳಾಚೆರ್ ವಾಡೊನ್ ಉರ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ರಾಯಾಳ್ ಆಸ್ರೊ ಮೆಳ್ಳೊ. ತಿಚ್ಯಾ ವಾಡಾವಳಿಚಿ ಸರಾಯ್ ಚಡ್ಲಿ. ತೆಂ ಕಶೆಂ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿಂತ್ ರಿಗ್‌ಲ್ಲೆನಿಮ್ತಿಂ-
* ತಿ ರಾಶ್ಟ್ರೀಯ್ ಭಾಸ್ ಜಾತಾ.
* ಸಂವಿಧಾನಾಚೆಂ ಭಾಶಾಂತರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಂತೀ ಜಾತಾ.
* ಸರ್ಕಾರಾಚಿಂ ಸರ್ವ್ ಘೋಶಣಾಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಂತ್‌ಯಿ ಆಸಾಜೆ.
* ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಾಂತ್ ಆನಿ ವಿಧಾನ್‌ಸಭೆಂತ್ ಚರ್ಚಾ ಚಲಂವ್ಕ್ ಪರ್ವಣ್ಗಿ ಘೆವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಪಾರ್‍ಯೆತಾ.
* ಭಾರತಾಚ್ಯಾ ನೊಟಾಂನಿ (ಕರೆನ್ಸಿ) ಕೊಂಕ್ಣಿ ಛಾಪುನ್ ಯೇಜೆ.
* ಟಿ.ವಿ. ತಶೆಂ ರೇಡಿಯೊರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕಾರ್ಯಿಂ ಪ್ರಸಾರ್ ಕರುಂಕ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಚಡ್ತಾತ್.
* ಕೇಂದ್ರ್ ಸರ್ಕಾರಾನ್ ವಿದೇಶಾಂನಿ ಚಲಂವ್ಚ್ಯಾ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಕಾರ್ಯಾವಳಿಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಚೊ ಸುವಾದ್ ಪಾಚಾರ್ಯೆತ್.
* ಇಸ್ಕೊಲಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಶಿಕಂವ್ಕ್ ಜಾತಾ.
* ಯೂ ಪಿ ಎಸ್ ಸಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮ್ಹಣ್ಜೆ, ಐ ಎ ಎಸ್, ಐ ಪಿ ಎಸ್, ಐ ಎಫ಼್ ಎಸ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಸಿವಿಲ್ ಪರಿಕ್ಷೆಂನಿ ಏಕ್ ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಘೆಂವ್ಕ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಆಸಾ. (ಆಯ್ಲೆವಾರ್ ಛಾಯಾ ವೆರ್ಣೆಕಾರ್ ಹಿಣೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿಂತ್ ಹಿ ಪರೀಕ್ಶಾ ಬರಯ್ಲ್ಯಾ.)
* ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಸಾಂಚೆರ್ ಸಂಸೊದ್ ಚಲಂವ್ಕ್ ಹ್ಯುಮನ್ ರಿಸೋರ್ಸ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಮಂತ್ರಾಲಯ್ ಅನುದಾನ್ ದಿತಾ.
* ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಶಾ ಸಂಸ್ಥಾನ್ (ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್ಸಿಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಲ್ಯಾಂಗ್ವೇಜಸ್) ಸಂಸ್ಥೊ, ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಸಾಂಚ್ಯಾ ಉದರ್ಗತೆಖಾತಿರ್ ವಾವುರ್ತಾ. ಹೊ ಸಂಸ್ಥೊ
ಸೃ‌ಆನಿತರ್ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆ ಬೂಕ್ ಮೊಲಾವ್ನ್, ಭಾರತಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಶೆಂಬರಾವಯ್ರ್ ಲೈಬ್ರೆರಿಂಕ್ ಪಾವಯ್ತಾ. ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾವಿಶಿಂ ಸಂಸೊದ್ ಚಲಯ್ತಾ. ಭಾಶೆ ವಾಡಾವಳಿಕ್ ಗರ್ಜ್ ಆಸ್ಚಿ ಸಾಹೆತ್ ಆನಿ ಮಾಹೆತ್ ದಿತಾ.
ಇತ್ಲೆಂಚ್ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾಂ, ‘ಜ್ಞಾನ್‌ಪೀಠ್’, ‘ಸರಸ್ವತಿ ಸಮ್ಮಾನ್’ ‘ಕಾಳಿದಾಸ್ ಸಮ್ಮಾನ್’ ಆನಿ ಹೆರ್ ತಸಲೆ ಖಾಸ್ಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್‌ಯಿ ದಿವ್ಯೆತಾ. ಆಯ್ಲೆವಾರ್ ಗೊಂಯ್ಚೊ ಮಾಲ್ಘಡೊ ಸಾಹಿತಿ ರವೀಂದ್ರ ಕೆಳೆಕಾರ್ ಹಾಕಾ ಕೊಂಕ್ಣೆಚಿ ಪಯ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ್‌ಪೀಠ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ದೀವ್ನ್ ಮಾನ್ ಕೆಲೊ.
ಹೆರ್ ಸಬಾರ್ ದಿಸ್ತೊ ಆನಿ ನಾದಿಸ್ತೊ ಮುನಾಫೊ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿ ನಿಮ್ತಿಂ ಆಸಾತ್. ಭಾಶೆಚೆರ್ ಮೋಗ್ ಆಸಾಜೆ. ವಾವುರ್ಚಿ ಹುಮೆದ್ ಆಸಾಜೆ. ಸರ್ಕಾರಾನ್ ದಿಂವ್ಚೆಂ ಹಕ್ಕಾನ್ ಘೆಂವ್ಚಿ ಜಾಣ್ವಾಯ್ ಆನಿ ತಾಂಕ್ ಆಸಾಜೆ. ತೆದ್ನಾಂ ಭಾಶೆಚೆಂ ಬರೆಂಪಣ್ ಖಂಡಿತ್ ಜಾತಾ.
ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ಸಮಗ್ರ್ ವಾಡಾವಳಿಖಾತಿರ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಾನ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ದಿಲ್ಯಾ ಆನಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಘೆವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಡೊಂವ್ಕ್ ವಾವುರ್‍ನ್ ಆಸಾ. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಆಜ್ ಮುಖ್ಲ್ಯಾ ಬಾಗ್ಲಾಂತ್ಲ್ಯಾನ್ ಮಾನಾನ್ ಯೇವ್ನ್ ಇಸ್ಕೊಲಾಂತ್ ಬಸೊನ್ ಚ್ಯಾರ್ ವರ್ಸಾಂ ಜಾತಾತ್. ಆತಾಂ ಸವೆಥಾವ್ನ್ ತಿಸ್ರಿ ಆಪ್‌ಖುಶೆಚಿ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಘೆವ್ನ್ ಶಿಕ್ಯೆತಾ.
ಫುಡಾರ್:
ಇತ್ಲೆ ಸರ್ವ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಕೊಂಕ್ಣಿಕ್ ಆಸುನ್‌ಯಿ ಮಾಹೆತಿಚ್ಯಾ ಉಣೆಪಣಾನ್, ನಿರ್ಲಕ್ಶೆನ್ ಆನಿ ಪೊಕೊಳ್ ವ್ಹಡ್ಪಣಾನ್ ಪಾಟ್ಲ್ಯಾ ಆಟ್ರಾ ವರ್ಸಾಂನಿ ಜೊ ಫಾಯ್ದೊ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಜೋಡ್ನ್ ಘೆವ್ಯೆತೊ ತೊ ಘೆಂವ್ಕ್ ನಾ. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ರಚನಾತ್ಮಕ್ ವಾವ್ರ್ ಕೆಲೊ ತರ್, ವಯ್ರ್ ಉಲ್ಲೇಖ್ ಕೆಲ್ಲೆ ಫಾಯ್ದೆ ಜೋಡ್ನ್ ಘೆತ್ಲೆ ತರ್ ಖಂಡಿತ್ ಭಾಶೆಚೆಂ ಬರೆಂ ಜಾತೆಲೆಂ.
ಎಕಾ ಕಾಳಾರ್ ಕುಜ್ನಾಂತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ,. ಮುಂಬಯಾಂತ್ ಆನಿ ಗಲ್ಫಾಂತ್ ಆಯಾಬೊಯಾಂನಿ ಉರಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣೆಚಿ ಪರಿಗತ್ ಆಜ್ ಭಿಲ್ಕುಲ್ ಬರಿ ಆಸಾ. ಆಜ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಅಭಿಮಾನ್ ವಾಡ್ಲಾ. ಆಪುಣ್ ಕೊಂಕ್ಣೊ ಮ್ಹಣ್ಚಿ ಹೆಮ್ಮ್ಯಾಚಿ ಗಜಾಲ್. ಫಕತ್ ಇತ್ಲೆಂ ಮಾತ್ರ್ ಪಾವನಾ. ಹೆಂ ಥಳಾವೆಂ ಚಿಂತಪ್ ವಾಡ್ಲ್ಯಾರ್ ಮಾತ್ರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಡ್ತಾ. ಹಾಕಾ ಜಾಯ್ ಫಕತ್ ಭಾಶೆಚೊ ಮೋಗ್. ಕೊಂಕ್ಣೆಚೊ ಫಾಲ್ಯಾಂಚೊ ಫುಡಾರ್ ಆಸಾತ್ ಆಯ್ಚಿಂ ಭುರ್ಗಿಂ. ತಾಂಕಾಂ ಭಾಶೆಥಂಯ್ ಆಪ್ಲೆಂಪಣ್ ಉಬ್ಜಾಂವ್ಕ್, ಮೋಗ್ ವಾಡೊಂವ್ಕ್ ಏಕ್ ಭಾಂಗ್ರಾಳೊ ಆವ್ಕಾಸ್ ಆಸಾ- ಶಾಳಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ. ಜರ್ ಸರ್ವ್ ಭುರ್ಗ್ಯಾಂನಿ ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಶಿಕ್ಲಿಂ ತರ್ ಭಾಶೆಚೊ ಆನಿ ತಾಂಚೊ ಫುಡಾರ್ ಪರ್ಜಳ್ತಲೊ.
*****