ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂಚಿ ವಿಶೇಸ್ ದೇಣ್ಗಿ

ಲೇಖನಾಚಿ ವ್ಯಾಪ್ತ್: ಮಂಗ್ಳುರ್ ದಿಯೆಸೆಜಿಂತ್ಲ್ಯಾ (ಆನಿ ಹ್ಯಾ ಮುಳಾಂತ್ಲ್ಯಾ) ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಮನ್ಶಾಂನಿ ಸಿನೆಮಾ, ಭಾಸ್, ಸಾಹಿತ್ಯ್, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ನಾಟಕ್ ಆನಿ ಸಂಗೀತಾಕ್ ದಿಲ್ಲಿ ದೇಣ್ಗಿ ತಶೆಂಚ್ ತುಳು, ಕನ್ನಡ ಆನಿ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಭಾಸಾಂನಿ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಸಾಹಿತಿಕ್ ವಾವ್ರಾಚಿ ಮಟ್ವಿ ಝಳಕ್ ಮಾತ್ರ್.

ಸುರ್‍ವಾತ್: ೧೫೬೦ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ಇಂಕ್ವಿಜಿಸಾಂವಾಕ್ ಲಾಗುನ್ ಆನಿ ಪಯ್ಲೆಂ ಆನಿ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಫೆಸ್ತ್ ಪಿಡಾ ತಶೆಂ ಹೆರ್ ಕಾರಣಾಂಕ್ ಲಾಗುನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನಿಸ್ ಗೊಂಯಾಥಾವ್ನ್ ಜಾಗ್ಯಾಂತರ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕಣ್ ಕರಾವಳೆರ್ ಕೇರಳ ಪರ್‍ಯಾಂತ್ ವಸ್ತೆಕ್ ಲಾಗ್‌ಲ್ಲೊ. ಆಪ್ಣಾಸವೆಂ ತಾಣೆಂ ಹಾಡ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೊ ಪೋಸ್ ಕೆಲೊ.

ತಶೆಂಚ್ ೧೭ ಮಾಯ್ ಂ೪ ವೆರ್ ಚವ್ತ್ಯಾ ಆಂಗ್ಲೊ ಮಯ್ಸೂರ್ ಝುಜಾಂತ್ ಟಿಪ್ಪುಚೆಂ ಮೋರ್‍ನ್ ಜಾಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಣಾ ಥಾವ್ನ್ ಪಾಟಿಂ ಆಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಲೊಕಾನ್ ಮಂಗ್ಳುರ್ ಆನಿ ಭೊಂವಾರಾಂತ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಭಾವಾಡ್ತ್ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಫುಲಯ್ಲಿ. ಪೂಣ್ ಸುರ್ವಿಲೊ ಥೊಡೊ ತೇಂಪ್ ತಾಂಚೆಂ ಜಿವಿತ್ ಪರತ್ ಪಾಟ್ಯಾರ್ ಹಾಡ್ಚ್ಯಾ ಕಾಮಾರ್ ಗೆಲೊ. ಸಮಾಜೆಚೆಂ ತಶೆಂ ಸಮುದಾಯೆಚೆಂ ಜಿವಿತ್ ಸಲೀಸಾಯೆಚೆಂ ಜಾಂವ್ಕ್ ಲಾಗ್ತಾನಾ ಪರತ್ ಸಂಗೀತ್, ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಆನಿ ಹೆರ್  ಸೃ‌ಆನಿತ್ಮಕ್ ಗಜಾಲಿಂಕ್ ವೇಳ್ ಮೆಳ್ಳೊ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್:
ಖಂಚ್ಯಾಯಿ ಸಮುದಾಯಾನ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಅಧ್ಯಯನಾಕ್ ಚಡಿತ್ ಮಹತ್ವ್ ದೀಜೆ. ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಿವಿಂಗಡ್ ಗಜಾಲಿ. ಭಾಸ್ ಶಿಕ್ಚಿ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಭಾಶೆಚೆಂ ಉಗಮ್, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ್ ವರ್‍ಗೀಕರಣ್, ಘಡಾವಳ್-ವ್ಯಾಕರಣ್, ಸಂರಚನ್ ಇತ್ಯಾದಿ.

ಕರ್‍ನಾಟಕ್ ವಿಶ್ವ್‌ವಿದ್ಯಾಲಯಾಂತ್ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ್ ಜಾವ್ನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ಮುಳಾನ್ ವಿಟ್ಲಾಚೊ ಡೊ. ವಿಲ್ಲಿಯಮ್ ಮಾಡ್ತಾ ಏಕ್ ವ್ಹಡ್ ಭಾಶೆಪಂಡಿತ್. ಭಾಶೆಶಾಸ್ತಿರಾ ವಿಶ್ಯಾಂತ್ ತಾಚೆ ಬೂಕ್ ಮಹತ್ವಾಚೆ. ‘ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ’ ಕೊಂಕ್ಣಿವಿಶ್ಯಾಂತ್ಲೊ ತಾಚೊ ಏಕ್ ಪುಸ್ತಕ್. ಜೆಜ್ವಿತ್ ಭೆಸಾಚೆ ಯಾಜಕ್ ಮಾ. ಮ್ಯಾಥ್ಯು ಆಲ್ಮೆಡಾ ಆನಿ ಮಾ. ಪ್ರತಾಪ್ ನಾಯ್ಕ್ ಹಾಣಿ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ತೊಮಸ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕೇಂದ್ರಾ ಥಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಶಿಕ್ಪಾಕ್ ಸಂಬಂದ್ ಜಾಲ್ಲೆ ಜಾಯ್ತೆ ಬೂಕ್ ಬರಯ್ಲ್ಯಾತ್. ಮಾ. ಫಿಲಿಫ್ ನಜ್ರೆತಾಚೊ ‘ಕೊಂಕಣಿ ವ್ಯಾಕರಣ’, ತಶೆಂಚ್ ಮಾ. ವಲೇರಿಯನ್ ಫೆರ್ನಾಂಡಿಸಾನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಚೆಂ ಅಧ್ಯಯನ್ ಕರ್‍ನ್  ಥೊಡಿಂ ಪುಸ್ತಕಾಂ ಬರಯ್ಲ್ಯಾಂತ್.

ಮಾ. ಸಿ.ಸಿ.ಎ. ಪೈ (ಸ್ವಾಮಿ ಸುಪ್ರಿಯಾ)ನ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಶೆತ್ ವಾವ್ರಾದ್ವಾರಿಂ ಬರಯಿಲ್ಲ್ಯೊ ಕೃತಿಯೊ ಭಾಶೆಶಾಸ್ತಿರಾಚ್ಯಾ  ಶೆತಾಂತ್ ಮಹತ್ವಾಚ್ಯೊ ಥಾರ್‍ತಾತ್. ದೊ.ವಿಲ್ಲಿ ಆರ್ ದಸಿಲ್ವಾ ತುಲನಾತ್ಮಕ್ ಭಾಶಾಶಾಸ್ತ್ರಿ ಮ್ಹಣ್ ಫಾಮಾದ್. ತಶೆಂಚ್ ದೊ. ಎಡ್ವರ್ಡ್ ನೊರೊನ್ಹಾ, ದೊ. ರೊಕಿ ಮಿರಾಂದಾ  ಹೆ ಸರ್‍ವ್ ಭಾಶೆ ಶಾಸ್ತಿರಾಂತ್ ವಾವ್ರ್ ಕೆಲ್ಲೆ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಮುಳಾಚೆ ವಿದ್ವಾನ್.

ಸಾಹಿತ್ಯ್:
ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೊ ಸುರ್‍ವಿಲೊ ಪ್ರಕಾರ್ ಲೋಕ್‌ವೇದ್ ಬಲಿಶ್ಟ್ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ತ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಲಿಕ್ತೆಂ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಬಳ್ವಂತ್ ಜಾತಾ. ಕೊಂಕ್ಣಿಚೆಂ ಸುರ್‍ವಿಲೆಂ ಲಿಕ್ತೆಂ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಚಡ್ ಜಾವ್ನ್ ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ತರೀ ತೆಂ ವಾಡೊನ್ ಆಜ್ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚ್ಯಾ ಹರ್‍ಯೆಕಾ ಪ್ರಕಾರಾಕ್ ಆಪ್ಡುಂಕ್ ಸಕ್ಲಾಂ. ಆಸ್ಚ್ಯಾ ದಾಕ್ಲ್ಯಾಂ ಪ್ರಕಾರ್ ೧೮೫ ಥಾವ್ನ್ ಸುರ್‍ವಾತ್‌ಲ್ಲೆಂ ಹೆಂ ಲಿಕಿತ್ ಪಯ್ಣ್ ಆಜ್‌ಪರ್‍ಯಾಂತ್ ೭ಂಂಂ ಕ್ ಮಿಕ್ವೊನ್ ಕತಾ, ಕವಿತಾ, ಕಾದಂಬರಿ, ಆಣ್ಕಾರ್, ಪಯ್ಣಾಕತಾ, ಜಿಣ್ಯೆಕತಾ, ವಿಮರ್‍ಸೊ, ವಿನೋದ್, ನಾಟಕ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಸಾಹಿತಿಕ್ ಪ್ರಕಾರ್ ಪರ್‍ಗಟ್ಲ್ಯಾತ್. ಮಂಗ್ಳುರಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಪಯ್ಲೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ ದಿಲ್ಲ್ಯಾ ಆಂಜೆಲೊ ಮಾಫೆಯಿಥಾವ್ನ್ ಆಜ್ ಪರ್‍ಯಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಗಿರೇಸ್ತ್ ಕರುಂಕ್ ಜಾಯ್ತೆ ವಾವುರ್‍ಲ್ಯಾತ್.

ಚಾ.ಫ್ರಾ. ದೆಕೋಸ್ತಾ, ಜೆ.ಬಿ. ಮೊರಾಯಸ್, ಜೆ.ಬಿ. ಸಿಕ್ವೇರಾ ಆನಿ ಮೆಲ್ವಿನ್ ರೊಡ್ರಿಗಸ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಕೇಂದ್ರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚೊ ಮಾನ್ ಜೊಡ್‌ಲ್ಲೆ ಸಾಹಿತಿ. ಆಯ್ಲೆವಾರ್‌ಚ್ ಎಡ್ವಿನ್ ಜೆ. ಎಫ್. ಡಿಸೊಜಾಚ್ಯಾ ಮಟ್ವ್ಯಾ ಕಾಣಿಯಾಂಚೊ ಪುಂಜೊ ‘ಚೊಕ್ಲೆಟ್ಸ್’ ನಾಂವಾರ್ ಇಂಗ್ಲಿಶಾಕ್ ಗೆಲಾ. ತಶೆಂಚ್ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಮುಳಾಚ್ಯಾ ಬರವ್ಪ್ಯಾಂನಿ ಆರಂಬ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ  ಸಾಹಿತಿಕ್ ಸಂಘಟನ್ ದಾಯ್ಜಿ ದುಬಾಯ್ ಹಾಣಿ ವರ್‍ಸಾವಾರ್ ದಿಂವ್ಚೊ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತಿಂಕ್ ಘಟಾಯ್ ದಿತಾ.

ಬರಯಿಲ್ಲೆಂ ಕಿತೆಂಯ್ ಒಪುನ್ ಘೆಂವ್ಚೊ ಸಾದೊ ವಾಚ್ಪಿ ಆಜ್ ಉಣೊ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಆಯ್ಚ್ಯಾ ಬರಯ್ಣಾರಾಂಕ್ ಜಾಗ್ರುತ್ ಆಸ್ಚೊ ವಾಚ್ಪಿ ಮೆಳ್ತಾ. ತಶೆಂಚ್ ಆಜ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್  ಅಂತರ್‍ಜಾಳಾರ್ ಸಂಸಾರ್‌ಭರ್ ಪಾವ್ತಾ. ಫೇಸ್‌ಬೂಕ್ ಪಾನಾಂನಿ ಸೊಭ್ತಾ.

ಸಂಸ್ಕೃತಿ:
ಕೊಂಕಣ್ ಕರಾವಳ್ ಸೊಭಿತ್ ಗಾಂವ್. ತಶೆಂಚ್ ಹಾಂಗಾಚೊ ಲೋಕ್ ಸಂಯ್ಬಾನ್ ಮಯ್ಪಾಶಿ. ಗಾಯಾನಾಕ್, ನಾಚಾಕ್ ನಾಂವ್ ವ್ಹೆಲ್ಲೊ. ತಾಣಿಂ ಸಬಾರ್ ಉಚಾಂಬಳಾಯೆ ಮಧೆಂಯ್ ಧರ್ಮಾಚೊ, ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೊ ಮೋಗ್ ಸಾಂಡುಂಕ್ ನಾ.

ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಎಕಾ ಸಮುದಾಯಾಚ್ಯಾ ವ್ಯಕ್ತಿಚ್ಯಾ ಜಿಯೆಂವ್ಚ್ಯಾ ರಿತಿಚಿ ಮಾಂಡಾವಳ್. ಜಲ್ಮಾಥಾವ್ಮ್ ಮೊರ್ನಾ ಪರ್ಯಾಂತ್ಲ್ಯೊ ಹರ್ಯೆಕ್ ಗಜಾಲಿ ಮ್ಹಣ್ಜೆ ಚಾಲ್-ಚಮ್ಕಣ್, ವಸ್ತುರ್- ನ್ಹೆಸಣ್, ಖಾಣ್- ಜೆವಣ್, ಕಾಜಾರ್ – ಸೊಭಾಣ್ ಆನಿ ಮರಣ್ ಅಶೆಂ ಹರ್ಯೆಕ್ ಗಜಾಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಂತ್ ಮಿಸ್ಳೊನ್ ಆಸಾತ್. ತಶೆಂಚ್ ಖಂಯ್ಚ್ಯಾಯ್ ಸಮುದಾಯಾಚೆಂ ಖಾಶೆಲೆಂಪಣ್ ಆಸ್ಚೆಂಚ್ ತಿಚ್ಯಾ ಲೊಕ್‌ವೇದಾಂತ್ ಆನಿ ಜಿಣ್ಯೆ ರಿತಿಂತ್.

ಕೊಂಕಣ್ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಧರ್ಮ್ ಸಾಂ. ತೊಮಾಸಾಚ್ಯಾ ಕಾಳಾಚೊ. ಬಾರ್ಕೂರ್, ಕಲ್ಲ್ಯಾನ್ಪುರ್ ಅಸಲ್ಯಾ ಸುವಾತೆಂನಿ ಬಾರ್‍ತಲೊಮಿಯೊ (ಬೇತಾಳ್)ನ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ಪಣ್ ಪರ್ಗಟ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಬೇತಾಳಾನ್ ಹಾಂಗಾಚ್ಯಾ ಲೊಕಾಚೊ ಧರ್ಮ್ ಮಾತ್ರ್ ಬದ್ಲಿಲೊ. ತಾಂಚಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ನ್ಹಯ್. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಚೆಂ ಅಧ್ಯಯನ್ ಫಾವೊತ್ಯಾ ಮಾಪಾನ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ನಾ ತರೀ ಥೊಡಿಂ ಪುಸ್ತಕಾಂ ಬರ್‍ಪಾಂ ಹ್ಯಾ ದಿಶೆನ್ ಉಲ್ಲೇಖನೀಯ್.  ಮಾ. ಎಚ್. ಒ. ಮಸ್ಕರೇನ್ಹಸ್ ಹಾಣೆ “ಕೊಂಕಣಾಚೆಂ ಆಪೊಸ್ತಲಿಕ್ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ಪಣ್” ಆನಿ ‘ಆಮ್ಚೆ ಮಾಲ್ಗಡೆ ನಾಜರೀನ್’ ಪುಸ್ತಕಾಂನಿ ಹ್ಯಾ ವಿಶ್ಯಾಂತ್ ಸವಿಸ್ತಾರ್ ಲಿಕ್ಲಾಂ. ಜೆ.ಎ. ಸಲ್ಡಾನ್ಹಾನ್ ೧೯೦೪ ಇಸ್ವೆಂತ್ ‘ಕೊಂಕಣಿ ಕ್ಯಾಸ್ಟ್ಸ್’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಅಧ್ಯಯನಾಚೆಂ ಪುಸ್ತಕ್ ಬರಯ್ಲಾಂ. ಮಾ. ಲುವಿಸ್ ಜುವಾಂವ್ ಸೊಜ್ ಹಾಣೆ ೧೯೧೪ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಹುಮಿಣ್ಯೊ, ಗಾದಿಯೊ, ವೊವಿಯೊ, ವೇರ್‍ಸ್ ಪುಸ್ತಕ್ ಬರಯ್ಲಾಂ. ಜುವಾಂವ್ ಜುಜೆ ರೇಗಾನ್ ೧೯೩೫ ಂತ್ ‘ಚಾಲ್ತಿ ಪದಾಂ’ ಬರಯ್ಲ್ಯಾಂತ್. ಅಂತೊನ್ ಅ. ಸಲ್ಡಾನ್ಹಾನ್ ೧೯೫೮ ಇಸ್ವೆಂತ್ ‘ಕೊಂಕ್ಣಿ  ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪುಸ್ತಕ್ ಪರ್‍ಗಟ್ಲಾಂ. ೧೯೮೩ ವೆರ್ ಪಯ್ಲೊ ಛಾಪೊ ಜಾವ್ನ್ ಭಾಯ್ರ್ ಆಯಿಲ್ಲೊ ಜೆ.ಬಿ. ಲೊಬೊಚೊ ‘ಸಾಂಬಾರ್ಡೊ’ ವಕ್ತಾಂ ಆನಿ ಘರ್‌ದಾರ್ ಹಿಶಾರೆ ಆನಿ ರಾಂದ್ಪಾ ವಿಶ್ಯಾಂತ್ಲೊ ಅವ್ವಲ್ ಬೂಕ್.

ತಶೆಂಚ್ ಹಾಂಗಾ ಸ್ಟೀವನ್ ಕ್ವಾಡ್ರಸ್ ಆನಿ ಮಾವ್ರಿಸ್ ಡೆಸಾನ್ ಲಿಕ್‌ಲ್ಲೊ ‘ಆಮ್ಚಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ’ ಆನಿ ವಿ.ಡಿಸಿಲ್ವಾ ಕಾಂಜೂರ್‌ಮಾರ್‍ಗ್ ಹಾಚೊ ‘ಆಮ್ಚಿ ಆದ್ಲಿಂ ಕಾಜಾರಾಂ’, ಕರ್ನಾಟಕ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಪರ್‍ಗಟ್‌ಲ್ಲೊ ಐರಿನ್ ರೆಬೆಲ್ಲೊನ್ ಸಂಪಾದಿಲ್ಲೊ ‘ಭಾಯ್ಲ್ಯಾನ್ ಆಯ್ಲೊ ವ್ಹೊರ್’ ಆನಿ ಸಾಂ. ಲುವಿಸ್ ಕೊಲೆಜಿಚ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ನಿ ಸಂಸ್ಥ್ಯಾನ್ ಪರ್‍ಗಟ್‌ಲ್ಲೊ ‘ವೊವಿಯೊ ಆನಿ ವೇರ್‍ಸ್’ ಪುಸ್ತಕಾಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸ್ಕೃತೆಚ್ಯಾ ವೆವೆಗ್ಳ್ಯಾ ರುಪಾಂಚಿ ಝಳಕ್ ದಿತಾತ್. ವಿಲ್ಫಿ ರೆಬಿಂಬಸಾಚ್ಯಾ ಪದಾಂನಿ ಪಾಟ್ಲ್ಯಾ ತೀನ್ ಚಾರ್ ಧಾಕ್ಡ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಸಮುದಾಯಾಚೆಂ ಪಡ್‌ರುಪ್ಣೆ ಆಸಾ.

ಸ್ವಾಮಿ ಸುಪ್ರಿಯಾ ಆನಿ ಸಿರಿಲ್ ಮಾಡ್ತಾನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಶೆತಾಚ್ಯಾ ಮಾಳಾರ್ ಜಾಯ್ತೊ ವಾವ್ರ್ ಕೆಲಾ.
ಕೊಂಕ್ಣೆಂತ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಶೆತ್ ಚಡ್ ಮಾಪಾನ್ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ನಾ ತರೀ, ಮಾಂಡ್ ಸೊಭಾಣಾನ್ ಪಾಟ್ಲ್ಯಾ ೨೫ ವರ್‍ಸಾಂಥಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವಾಗಂವ್ಚ್ಯಾ ಆನಿ ಜಗಂವ್ಚ್ಯಾ ವಾವ್ರಾಂತ್ ಮಹತ್ವಾಚಿ ದೇಣ್ಗಿ ದಿಲ್ಯಾ.

ಸಂಗೀತ್:
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆಸ್ಚಿಚ್ ಜಾನಪದ್ ಸಂಗೀತಾಚ್ಯಾ ಬಳಾರ್. ಸುಮಾರ್ ಚಾಳಿಸ್ ನಮುನ್ಯಾಂಚಿಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಗಿತಾಂ-ಗಾಯಾನ್ ಪ್ರಕಾರಾಂ ಅಧ್ಯಯನಾಕ್ ವಳಗ್ ಜಾಲ್ಯಾಂತ್. ಬನ್ವಾಡಾ, ವಳ್ಡಿಕೆ ಗಿತಾಂ, ಪಾಳ್ಣ್ಯಾ ಗಿತಾಂ, ಖೆಳಾಗಿತಾಂ, ಧಾಲೊ, ದರ್ಜಸ್, ದುಲ್ಪೊದ್, ಫೇಳ್, ದೆಕ್ಣಿ, ಪುಗ್ಡಿ, ಕುಡ್ಮಿ ಗಿತಾಂ, ಲಾವಣಿ, ಮಾಂಡೊ,  ವೊವಿಯೊ-ವೇರ್ಸ್, ಲೊಕ್ಪಾಟ್, ಕಂತಾರಾಂ, ಗುಮ್ಟಾಂ ಗಿತಾಂ, ಗಡ್ಡೊ, ಜಾಗರ್, ತಿಯಾತ್ರ್, ಜೋತಿ, ಫಾದೊಸ್, ಮುಸ್ಳಾಂ ಗಿತಾಂ, ಕತ್ತಾಡಿ, ಚಂದ್ರಾವಳ್, ಈರಭದ್ರ, ದಿವ್ಲಿ, ಘೊಡ್ಯಾಮೊಡ್ಣಿ, ರಾನಾವಳೆ ಹೆ ಸರ್ವ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಜೀವನಾಂತ್ ರಿಗೊನ್ ರೊಂಬೊನ್ ಆಸಾತ್ ತರೀ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ಸಂಸ್ಕೃತೆಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಆಮ್ಚೆಥಾವ್ನ್ ಜಾಯ್ತೆಂ ಪಯ್ಸ್ ವ್ಹಚೊನ್ ಆಸಾ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂಚ್ಯಾ ಸಂಗೀತ್ ಸಂಸರಾಂತ್ ಕೊಂಕಣ್ ಕೊಗುಳ್ ವಿಲ್ಫಿ ರೆಬಿಂಬಸ್ ಸದಾಂ ಪರ್‍ಜಳ್ಚೆಂ ಏಕ್ ನಕ್ತಿರ್. ಜೆರೊಮ್ ಡಿಸೊಜಾ, ಹೆನ್ರಿ ಡಿಸೊಜಾ, ಮಾ. ವಾಲ್ಟರ್ ಆಲ್ಬುಕರ್‍ಕ್, ಮಾ. ಎಸ್. ರೊಡ್ರಿಗಸ್ ಜೆ.ಸ., ಮಾ. ಜೆ.ಎಸ್.ಟಿ.ರೊಡ್ರಿಗಸ್, ಪ್ರೊ. ಬೆನೆಟ್ ಪಿಂಟೊ, ಎರಿಕ್ ಒಝೇರಿಯೊ, ಜೊಯೆಲ್ ಪಿರೇರಾ, ಮೆಲ್ವಿನ್ ಪೆರಿಸ್, ವಿಲ್ಸನ್ ಒಲಿವೆರಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಥೊಡಿಂ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ್ ನಾಂವಾಂ.

ಸಂಗೀತ್ ಪ್ರಕಾರಾಂತ್ ಬ್ರಾಸ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಪಂಗಡ್ ಆಸಾತ್. ಸಂಗೀತ್ ಪಂಗಡ್ ಆಸಾತ್. ಹ್ಯಾ ದಿಸಾಂನಿ ವೊವಿಯಾ ವೇರ್‍ಸಾಂಚೆ ಪಂಗಡ್ ಉದೆಲ್ಯಾತ್. ಹಾಂಚೆ ಪಯ್ಕಿಂ ಹೆರಿ ಸೊಜಾಚ್ಯಾ ಬ್ಯಾಂಡಾಕ್ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಚಿಂ ಪ್ರಾಯ್ ಮಿಕ್ವಾಲಿ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನಿಸ್ ಕನ್ನಡ ಸಂಸಾರಾಂತ್:
ಮಂಗ್ಳುರಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನಿಸ್ ರಾಜ್ಯಾಚಿ ಭಾಸ್ ಕನ್ನಡ ವಾಪುರ್‍ಚ್ಯಾಂತ್ ಚಿಕ್ಕೆ ಅಸ್ಕತ್‌ಚ್ ತರೀ, ಸಬಾರ್ ಜಣಾಂನಿ ಕನ್ನಡಾಂತ್ ಆಪ್ಲೊ ಹಾತ್ ಭೊಂವ್ಡಾಯ್ಲಾ. ಆರ್‍ವಿಲ್ಯಾ ದಿಸಾಂನಿ ಚಡ್ ದಿಸೆಂ ನಾಂವ್ ಮಾ. ಪ್ರಶಾಂತ್ ಮಾಡ್ತಾ. ಆಪ್ಲ್ಯಾ ‘ಚಕಿತ ಚಿತ್ತ’ ಅಂಕಣಾದ್ವಾರಿಂ ತೊ ಫಾಮಾದ್ ಜಾಲಾ. ತಾಚೊ ‘ಪದನಿಧಿ’ ಪುಸ್ತಕ್ ವ್ಹಡ್ ಸಬ್ದಾ ಭಂಡಾರ್. ಸ್ವಾಮಿ ಸುಪ್ರಿಯಾ, ದೊ. ಎಡ್ವರ್ಡ್ ನೊರೊನ್ಹಾ, ದೊ. ಪಿಯುಸ್ ಫಿದೆಲಿಸ್ ಪಿಂಟೊ, ವಲ್ಲಿ ವಗ್ಗ, ಸ್ಟೀವನ್ ಕ್ವಾಡ್ರಸ್, ದೊ. ಜೆರಿ ನಿಡ್ಡೊಡಿ ಹಾಣಿ ಕನ್ನಡಾಕ್ ಆಪ್ಲಿ ದೇಣ್ಗಿ ದಿಲ್ಯಾ. ತಶೆಂಚ್ ಎರಿಕ್ ಸೋನ್ಸ್ ಬಾರ್‍ಕೂರ್, ವಿಲ್ಸನ್ ಕಟೀಲ್, ಅಪ್ರೂಪ್ ಕನ್ನಡಾಂತ್ ಝಳ್ಕತಾತ್. ಕಥೊಲಿಕ್ ಸಭಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂನಿ ಬರಯಿಲ್ಲ್ಯಾ  ಕನ್ನಡ ಪುಸ್ತಕಾಂಕ್ ವರ್‍ಸಾವಾರ್ ದಾಂತಿ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ದೀವ್ನ್ ಮಾನ್ ಕರ್‍ತಾ.

ಆನಿಕ್ ಸ್ಥಳಿಯ್ ಭಾಸ್ ತುಳುಂತ್ ಕ್ಯಾಥ್ರಿನ್ ರೊಡ್ರಿಗಸ್ ಕಟ್ಪಾಡಿ ಹಿಚೆಂ ವ್ಹಡ್ ನಾಂವ್.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನಿಸ್ ಇಂಗ್ಲೆಜಾಂತ್:
ಇಂಗ್ಲಿಶಾಂತ್ ದೊ. ಮೈಕಲ್ ಲೋಬೊಚೊ ವಾವ್ರ್ ಮೊಲಾಚೊ ಆಸಾ. ತಾಣೆಂ ‘ಡಿಸ್ಟಿಂಗ್ವಿಶ್‌ಡ್ ಮ್ಯಾಂಗಲೋರಿಯನ್
ಕ್ಯಾತಲಿಕ್ಸ್’, ‘ಮ್ಯಾಂಗಲೋರಿಯನ್ ವರ್‍ಲ್ಡ್‌ವಯ್ಡ್’, ‘೧ಂಂಂ ಪೇಜಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್’, ‘ದಿ ಮ್ಯಾಂಗಲೋರ್ ಕ್ಯಾತಲಿಕ್ ಕಮ್ಯೂನಿಟಿ: ಪ್ರೊಫೆಶನಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ/ಡಾಯ್ರೆಕ್ಟರಿ’ ಅಸಲೆ ತೊಲಾಮೊಲಾಚೆ ಬೂಕ್ ಬರಯ್ಲ್ಯಾತ್. ಸಂವಿಧಾನ್ ರಚನ್ ಸಮಿತಿಂತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ಮಾ. ಜೆರೊಮ್ ಸೊಜ್ ಜೆ.ಸ. ಹಾಣೆ ‘ಕ್ರಿಸ್ಚಿಯಾನಿಟಿ ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ’, ‘ಸ್ಪೀಚಸ್ ಆಂಡ್ ರಾಯ್ಟಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ಫಾ. ಜೆರೊಮ್ ಡಿಸೊಜಾ’ ಪರ್‍ಗಟ್ಲಾ. ದೊ. ಲುಯೆಲ್ಲಾ ಲೋಬೊ ಪ್ರಭು ಹಿಣೆಂಯ್ ಇಂಗ್ಲೆಜಾಂತ್ ಜಾಯ್ತೆಂ ಬರಯ್ಲಾಂ. ಆಪ್ಲ್ಯಾ ‘ಬ್ಲೊಸಮ್ ಶವರ್‍ಸ್’ ಖಾತಿರ್ ನಾಂವಾಡ್ದಿಕ್ ಜಿಶೆಲ್ ಮೆಹ್ತಾ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಮುಳಾಚಿಂ. ವಿಲ್ಲಿಯಮ್ ಪಾಯ್ಸಾನ್ ವಿನ್ಸೆಂಟ್ ಮೆಂಡೊನ್ಸಾ ಸವೆಂ ಮೆಳೊನ್ ಸಂಪಾದ್‌ಲ್ಲೆಂ  ಪುಸ್ತಕ್ ‘ದ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಕಾಲ್ಡ್ ಸಾವ್ತ್ ಕೆನರಾ’ ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಜಿಲ್ಲ್ಯಾಚಿ ಮಾಹೆತ್ ದಿಂವ್ಚ್ಯಾಂತ್ ಭೊವ್ ಮಹತ್ವಾಚೊ ಥಾರ್‍ತಾ. ತಶೆಂಚ್ ಆಲಮ್ ಮಚಾದೊ (ಸರಸ್ವತಿಸ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್), ಕರ್‍ನಾಟಕ ಸರ್‍ಕಾರಾಚೊ ಮುಕೇಲ್ ಕಾರ್‍ಯದರ್ಶಿ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ಜೊನ್ ಸಲ್ಡಾನ್ಹಾ (ಫ್ಲೊರಾ ಆಫ್ ಕರ್‍ನಾಟಕ), ರಿಚರ್‍ಡ್ ಕ್ರಾಸ್ತಾ (ರಿವಾಯ್ಸ್‌ಡ್ ಕಾಮಸೂತ್ರ) ಆನಿ ಜೆಸ್ಸಿ ಟೆಲ್ಲಿಸ್, ಲಿಂಡ್ಸೆ ರೇಗೊ, ಪಿ. ಜೊಕಿಮ್ ಫೆರ್‍ನಾಂಡಿಸ್, ಜೆರೊಮ್ ಸಲ್ಡಾನ್ಹಾ, ಫ್ಲೇವಿ ಆಗ್ನೆಸ್. ಪ್ರೊ. ವಲೇರಿಯನ್ ರೊಡ್ರಿಗಸ್ ಹ್ಯಾ ಆನಿ ಸಬಾರ್ ಶಾಳಾ ಕೊಲೆಜಿಂನಿ ಶಿಕಂವ್ಚ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮನ್ಶಾಂನಿ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಶಿಕ್ಪಾ ಗರ್‍ಜೆಖಾತಿರ್ ಇಂಗ್ಲೆಜಾಂತ್ ಬೂಕ್ ಬರಯಿಲ್ಲೆ ಆಸಾತ್.

ಸಿನೆಮಾ:
ಕೊಂಕ್ಣೆಚೆಂ ಪಯ್ಲೆಂ ಫಿಲ್ಮ್ ಮ್ಹಣ್ ನಾಂವಾಡ್ಚೆಂ ಭಾಗ್ ಜಿ.ಎಂ.ಬಿ. ಲುದ್ರಿಗಾಚೆಂ ‘ಸುಖಿ ಕೋಣ್?’ ಫಿಲ್ಮಾಕ್ ಫಾವೊ ಜಾತೆಂ. ೧೯೪೯ ಂತ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಎತಿಕಾ (ಎಕ್ಸ್‍ಛೇಂಜ್ ಟಾಕೀಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಚೈನಾ ಅಂಡ್ ಆಫ್ರಿಕಾ) ಕಂಪ್ಣೆದ್ವಾರಿಂ ಹೆಂ ಫಿಲ್ಮ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ತರೀ ತೆಂ ಪ್ರದರ್ಶನಾಕ್ ಘಾಲುಂಕ್ ತೊ ಸಕ್ಲೊನಾ.

ಮಾಗಿರ್ ೧೯೭೩ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಮಂಗ್ಳುರ್‌ಗಾರಾಂಚೆಂ ಪಯ್ಲೆಂ ಪಿಂತುರ್ ಪೀಟರ್ ಗೊನ್ಸಾಲ್ವಿಸ್ ಹಾಣೆ ನಿರ್‍ಮಿಲ್ಲೆಂ ವಿಲ್ಫಿ ರೆಬಿಂಬಸ್ಚ್ಯಾ ನಾಟಕಾಚೆರ್ ಆಧಾರಿತ್ ‘ತಿಸ್ರಿ ಚೀಟ್’.
ಉಪ್ರಾಂತ್ ೧೯೭೭ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಯುನಾಯ್ಟೆಡ್ ಯಂಗ್‌ಸ್ಟರ್‍ಸ್ ಹಾಂಚೆಖಾತಿರ್ ಮೆಲ್ವಿನ್ ಪಿಂಟೊನ್ ನಿರ್‍ಮಾಣ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ‘ಮೋಗ್ ಆನಿ ಮಯ್ಪಾಸ್ ಪಿಂತುರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಚೆಂ ಪಯ್ಲೆಂ ರಂಗೀನ್ ಪಿಂತುರ್ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾ ಮಾನಾಕ್ ಪಾತ್ರ್ ಜಾಲಾಂ.

ಉಪ್ರಾಂತ್ಲೆಂ ಪಿಂತುರ್ ಆಯಿಲ್ಲೆಂ ೧೯೯೫ ಇಸ್ವೆಂತ್ ರಿಚಾರ್‍ಡ್ ಕ್ಯಾಸ್ತೆಲಿನೊಚೆಂ ‘ಭೊಗ್ಸಾಣೆ’. ಹಾಕಾ  ಸರ್‍ಕಾರಾಥಾವ್ನ್ ಉತ್ತೀಮ್ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ್ ಪಿಂತುರಾಚೊ ಮಾನ್ ಮೆಳ್ಳಾ. ೨೦೦೫ ಇಸ್ವೆಂತ್ ರೇಮಂಡ್ ಕ್ವಾಡ್ರಸಾನ್ ‘ಪಾದ್ರಿ’ ಪಿಂತುರ್ ನಿರ್‍ಮಿಲೆಂ ಆನಿ ಎದೊಳ್ಚ್ಯಾಕ್ ನಿಮಾಣೆ, ೨೦೦೯ ವ್ಯಾ ವರ್‍ಸಾ ಫ್ರೆಂಕ್ ಫೆರ್‍ನಾಂಡಿಸಾನ್ ನಿರ್‍ಮಿಲ್ಲೆಂ ‘ಕಾಜಾರ್’.
ಲೊರೆನ್ಸ್ ಡಿಸೊಜಾ, ಜೆನೆಲಿಯಾ ಡಿಸೊಜಾ, ಫ್ರಿಡಾ ಪಿಂಟೊ ಹಿಂ ಥೊಡಿಂ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಮುಳಾಚಿಂ, ಬೊಲಿಹುಡಾಂತ್ ಪರ್‍ಜಳ್ಚಿಂ ಫಿಲ್ಮಿ ತಾರಾಂ.

ಮಿಕ್‌ಮ್ಯಾಕ್ಸ್, ಡೊಲ್ಲಾ, ಮೇಬಲ್ ಕೆಂಟ್, ವಿನ್ಸೆಂಟ್ ಕಾಮತ್, ಅರ್‍ಥರ್ ರಸ್ಕಿನ್ಹಾ, ಸಾಯ್ಮನ್ ರಸ್ಕೀನ್ಹಾ, ಚಾರ್‍ಲ್ಸ್ ಸಿಕ್ವೇರಾ, ಎಡ್ವರ್ರ್‍ಡ್ ಕ್ವಾಡ್ರಸ್, ಒಝಿ ಸಿಕ್ವೇರಾ ವಿನ್ನಿ ಫೆರ್‍ನಾಂಡಿಸ್ ಹಿಂ ಥೊಡಿಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಪಿಂತುರಾಂನಿ ಪಾತ್ರ್ ಘೆತ್‌ಲ್ಲಿಂ ನಾಂವಾಂ.

ನಾಟಕ್:
ನಾಟಕ್ ಶೆತಾಕ್ ಮಂಗ್ಳುರಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಕೊಂಕ್ಣ್ಯಾಂಚೆಂ ವ್ಹಡ್ ಯೋಗ್‌ದಾನ್ ಆಸಾ. ಮುಂಬಯ್ ವಾ ಗಲ್ಫಾಕ್ ಗೆಲ್ಲ್ಯಾಂನಿ ನಾಟಕ್ ಕಲಾ ಜಿವಿ ದವರ್‍ಲ್ಯಾ. ಚಾಫ್ರಾ, ಬಾಮ್ಸ್, ಪಿಂತಾಮ್ ದೆರೇಬಯ್ಲ್, ಸನ್ನಿ ಡಿಸೊಜಾ, ರಿಚ್ಚಿ ಪಿರೇರ್, ನೆಲ್ಲು ಪೆರ್‍ಮನ್ನೂರ್

ಆಯ್ಲೆವಾರ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಫೆರ್‍ನಾಂಡಿಸಾಚೊ ಮ್ಹಾತಾರೊ ಚರ್‍ಬೆಲಾ ನಾಟಕಾನ್ ೬೦ ಪ್ರದರ್ಶನಾ ದಿಲ್ಲೊ ಪಯ್ಲೊ ನಾಟಕ್ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ದಾಕ್ಲೊ ರಚ್ಲಾ. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರಾಚ್ಯಾ ನಿರ್‍ದೇಸಾಖಾಲ್ ಚಲ್ಚೊ ಮಾಂಡ್ ಸೊಭಾಣಾಚೊ ಕಲಾಕುಲ್ ಪಂಗಡ್ ಭರ್‍ವಸೊ ಉಬ್ಜಾವ್ನ್ ಆಸಾ.
*****

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಎಕೆ ಸಮುದಾಯಾಚ್ಯೆ ವೆಕ್ತಿಚ್ಯಾ ಜಿಯೆಂವ್ಚ್ಯಾ ರಿತಿಚಿ ಮಾಂಡಾವಳ್. ಜಲ್ಮಾಥಾವ್ಮ್ ಮೊರ್ನಾ ಪರ್ಯಾಂತ್ಲ್ಯೊ (ಪಯ್ಲೆಂ ಆನಿ ಉಪ್ರಾಂತ್‌ಯಿ) ಹರ್ಯೆಕ್ ಗಜಾಲಿ ಮ್ಹಣ್ಜೆ ಚಾಲ್-ಚಮ್ಕಣ್, ನ್ಹೆಸಣ್-ಪಾಂಗ್ರಣ್, ಖಾಣ್-ಜೆವಣ್, ಕಾಜಾರ್-ಸೊಭಾಣ್ ಆನಿ ಮರಣ್ ಅಶೆಂ ಹರ್ಯೆಕ್ ಗಜಾಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಂತ್ ಮಿಸ್ಳುನ್ ಆಸಾತ್. ತಶೆಂಚ್ ಖಂಯ್ಚ್ಯಾಯ್ ಸಮುದಾಯಾಚೆಂ     ಖಾಶೆಲೆಂಪಣ್ ಆಸ್ಚೆಂ ತಿಚ್ಯಾ ಲೋಕ್‌ವೇದಾಂತ್ ಆನಿ ಜಿಣ್ಯೆ ರಿತಿಂತ್.

ಕರ್ನಾಟಕಾಂತ್ ಪಾಟ್ಲ್ಯಾ ಚಾರ್‍ಶಿಂ ವರ್‍ಸಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಏಕ್ ಪ್ರಬುದ್ದ್ ಭಾಷಿಕ್ ಸಮುದಾಯ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ವಾಡ್ಲಾ. ತಶೆಂಚ್ ಹಾಂಗಾಚ್ಯಾ ಭಾಷಿಕ್ ಆನಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಪರಿಸರಾಕ್ ತಾಣಿಂ ವಾಡಯ್ಲಾಂ.

ಕೊಂಕಣ್ ಆನಿ ಕರ್ನಾಟಕ್ ಕರಾವಳ್ ಸೊಭಿತ್ ಗಾಂವ್, ತಶೆಂಚ್ ಹಾಂಗಾಚೊ ಲೋಕ್ ಸಂಯ್ಬಾನ್ ಆನಿ ಸ್ವಭಾವಾನ್ ಸೊಭಿತ್. ಗಾಯನಾಕ್, ನಾಚಾಕ್ ನಾಂವ್ ವೆಲ್ಲೊ. ತಾಣಿಂ ಸಬಾರ್ ಅನ್ವಾರಾಂ ಮಧೆಂಯ್ ಧರ್ಮಾಚೊ, ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೊ ಮೋಗ್ ಸಾಂಡುಂಕ್ ನಾ.

ಚಡಾವತ್ ಗೊವ್ಳಿ ಆನಿ ಕೃಷಿಕ್ ಜಾವ್ನ್ ಜೀವನ್ ಸಾರುನ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಲೊಕಾನ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ವಾವ್ರಾ ಬೆಸೊರಾನ್ ಥಕ್‌ಲ್ಲೆ ವೆಳಿಂ ಪುರಾಸಣ್ ಕಾಡುಂಕ್ ಗಾಣಾಂ ಗಾಯನಾಂ ಗಾಯ್ಲಿಂ. ತಿಂ ಮ್ಹಾಲ್ಗಡ್ಯಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಪಿಳ್ಗೆಕ್ ದಿಲ್ಲಿ ಪಾರಂಪರಿಕ್ ಜಾನಪದೀಯ್ ಆಸ್ತ್ ಜಾಲಿ. ಬಾಳ್ಶೆಂ ಭುಂಯ್ ಪಡ್ಚೆ ಪುರ್ವಿಂ ಥಾವ್ನ್ ಮೊಡೆಂ ಫೊಂಡಾಂತ್ ದವರಿಲ್ಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್‌ಯಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಗಾನಾಂಕ್ ಹಾಂಚ್ಯಾ ಜಿವಿತಾಂತ್ ಜಾಗೊ ಆಸಾ.

ಗಾಣಾಂ, ಕಾಣ್ಯೊ, ಗಾದಿ, ಮ್ಹಣ್ಣ್ಯೊ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾಂ ಸಂಪ್ರದಾಯಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಕಾಯ್ದೆ, ಕಾನುನಾಂ, ಜಾನಪದೀಯ್ ವಕ್ತಾಂ, ಪಾತ್ಯೆಣ್ಯೊ, ಖಾಣಾಂ, ಆಯ್ದಾಂ, ವಸ್ತು – ಹೆಂ ಸರ್ವ್ ಮ್ಹಾಲ್ಗಡ್ಯಾಂನಿ ದಿಲಾಂ. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮ್ಹಾಲ್ಗಡೆ ಗ್ರೇಸ್ತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸಾರ್ ಆನಿ ಸಂಸ್ರಾ ದೀಷ್ಟ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಪಿಳ್ಗೆಕ್ ಸೊಡ್ನ್ ಗೆಲ್ಯಾತ್ ಮ್ಹಣ್ಚ್ಯಾಂತ್ ದುಬಾವ್ ನಾ.
ಭಂವಾರಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಸರ್ವ್ ಸಂಗ್ತಿಂ ಸವೆಂ, ಜಾಂವ್ಕ್ ಪುರೊ ಸಚೇತನ್ ಯಾ ಅಚೇತನ್, ಮ್ಹಾಲ್ಗಡ್ಯಾಂನಿ ಏಕ್ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ್ ಸಂಬಂಧಾಚಿ ವೋಳ್ ಬಾಂದ್ಲ್ಯಾ. ದಾಖ್ಲ್ಯಾಕ್ ಕೆಂಳ್ಬ್ಯಾಚಿ ಶಿರೊತಿ ಜೆವ್ಣಾಕ್ ವಾಪರ್‍ತಾತ್. ತ್ಯಾಚ್ ಶಿರೊತೆಚೊ ಕೊನ್ಸೊ ಮೋಡ್ನ್ ಚೆಟ್ಣಿ, ಲೊಣ್ಚೆಂ ದವ್ರುಂಕ್ ಕೊನ್ಪೊರ್ ಕರ್‍ತಾತ್. ಶಿರೊತಿ ಉಜ್ಯಾರ್ ಮೋವ್ ಕರ್‍ನ್ ಭಾಜ್‌ಲ್ಲಿ ಮಾಸ್ಳಿ ಬಾಂದುನ್ ದವರ್‍ಲ್ಯಾರ್ ದೋನ್ ತೀನ್ ದಿಸಾಂಕ್ ಉರ್‍ತಾ. ಸಗ್ಳೆ ಶಿರೊತೆರ್ ಭುತಾಕ್ ವಾಡ್ತಾತ್. ಗುರ್ವಾರಿಕ್ ಸಮ್ಮಾನಾ ಜೆವಣ್ ಕರುಂಕ್ ಜಿವಿ ತರ್ನಿ ಶಿರೊತಿ ಜಾಯ್ಜೆ. ಜೇಂವ್ಕ್ ಬಸ್ತಾನಾ ಶಿರೊತೆಚಿ ತಕ್ಲಿ ದಾವ್ಯಾಕ್ ನ್ಹಯ್ ಉಜ್ವ್ಯಾಕ್ ಆಸುಂಕ್ ಜಾಯ್…

ಅಸಲ್ಯಾ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಸಂಬಂಧಾಂತ್ ವಿಶೇಸ್ ಗ್ರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ ದೆಕ್ತಾಂವ್. ಪುರ್ವಿಲ್ಯಾ ವಿವರಣಾಂಕ್ ಸಂಬಂಧ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯೊ ಕಾಣಿಯೊ, ಪದಾಂ ಗಾಣಾಂ, ಸರ್ದಾರಾಂಚ್ಯೊ-ಸಾಹಸಿಂಚ್ಯೊ ಕಥಾ, ಘಡ್ಪಾಂ ಕಥಾ, ಪುರ್ವಿಲ್ಯಾ ರಿತಿಂ-ರಿವಾಜಿ ವಯ್ರ್ ಬಾಂದುನ್ ಹಾಡ್‌ಲ್ಲೆ ಖೆಳ್, ಫೆಸ್ತಾಂ-ಪರ್ಬೊ, ಕಾಜಾರ್-ವ್ಹೊರಾಣ್, ಜಲ್ಮ್ -ಮರಣ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಸಂದರ್ಬಾಂಚ್ಯೊ ರಿತಿ-ನಿತಿ, ಆಚಾರ್-ಪಾತ್ಯೆಣ್ಯೊ, ಮಾಟ್-ಮಂತ್ರಾಂ, ಶಾಸ್ತಿರ್, ಲೊಕಾ ಉತ್ರಾಂ, ಮ್ಹಣ್ಣ್ಯೊ, ಹುಮಿಣ್ಯೊ, ಘಡ್ಪಾಂ, ಉತ್ರಾಂ-ಮೇಳ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಹ್ಯಾ ಸಕ್ಕಡ್ ಸಂಗ್ತಿಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಗ್ರೇಸ್ತ್ ಜಾವ್ನಾಸಾ ಮ್ಹಣ್ಚ್ಯಾಂತ್ ದುಬಾವ್ ನಾ.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಚೆಂ ತೊಂಡಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಪ್ರಮುಖ್ ಜಾವ್ನ್ ಗಾವ್ಪಿ ಸುರುಪಾಚೆರ್ ಬಾಂದುನ್ ಹಾಡ್ಲಾಂ. ಸುಮಾರ್ ಚಾಳಿಸ್ ನಮುನ್ಯಾಂಚಿಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಗಿತಾಂ-ಗಾಯಾನ್ ಪ್ರಕಾರಾಂ ಅಧ್ಯಯನಾಕ್ ವಳಗ್ ಜಾಲ್ಯಾಂತ್. ಬನ್ವಾಡಾ, ವಳ್ಡಿಕೆ ಗಿತಾಂ, ಪಾಳ್ಣ್ಯಾ ಗಿತಾಂ, ಖೆಳಾಗಿತಾಂ, ಧಾಲೊ, ದರ್ಜಸ್, ದುಲ್ಪೊದ್, ದುವಾಳೊ, ಫೇಳ್, ದೆಕ್ಣಿ, ಫುಗ್ಡಿ, ಕುಡ್ಮಿ ಫೆಸ್ತಾಂ ಗಿತಾಂ, ಕುಡ್ಮಿ ಕಾಜಾರಾಂ ಗಿತಾಂ, ಲಾವಣಿ, ಮಾಂಡೊ, ವೊವಿಯೊ-ವೇರ್ಸ್, ಲೊಕ್ಪಾಟ್, ಕಂತಾರಾಂ, ಗುಮ್ಟಾಂಗಿತಾಂ, ಗಡ್ಡೊ, ಜಾಗೊರ್, ತಿಯಾತ್ರ್, ಜೋತಿ, ಫಾದೊ, ಮುಸ್ಳಾಂ ಗಿತಾಂ, ಕತ್ತಾಡಿ, ಚಂದ್ರಾವಳ್, ಈರಭದ್ರ, ದಿವ್ಲಿ, ಘೊಡ್ಯಾಮೊಡ್ಣಿ, ರಾನಾವಳೆ – ಹೆ ಸರ್ವ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಜೀವನಾಂತ್ ರಿಗುನ್ ರೊಂಬುನ್ ಆಸಾತ್ ತರ್‌ಯಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ಸಂಸ್ಕೃತೆಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಥೊಡೆಂ ಥೊಡೆಂ ಆಮ್ಚೆ ಥಾವ್ನ್ ಪಯ್ಸ್ ವೆಚೆಂ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ತಾ. (ಕ್ವಾಡ್ರಸ್, ಸ್ಟೀವನ್ ಪೆರ್ಮುದೆ, ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಶೃತಿ ಪ್ರಕಾಶನ, ಕಟ್ಪಾಡಿ-೨೦೦೪)

ಹಾಂಗಾಸರ್ ಥೊಡ್ಯಾ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಗಾಯನಾಂಚೆಂ ವಿವರಣ್ ದಿಲಾಂ.

ಮಾಂಡೊ:
ಮಾಂಡೊ ಪೊರ್ತುಗೀಜ್ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಉಬ್ಜಾಲ್ಲೊ ಕೊಂಕ್ಣೆಂತ್ಲೊ ಏಕ್ ವಿಶಿಷ್ಟ್ ಆನಿ ಸೊಭಿತ್ ಗಾಯಾನ್-ನಾಚ್ ಪ್ರಕಾರ್. ವಿವಿಧ್ ತಾಳಾಚಿಂ ಆನಿ ತಾಳ್ಯಾಚಿಂ ಪದಾಂ ಶಿಂವುನ್ (ಗುಂತುನ್) ಮಾಂಡೊ ಜಾತಾ. ಹರ್ ಮಾಂಡೊ ಪೊರ್ತುಗೀಜ್ ತಾಳಾಚ್ಯಾ ಆನಿ ತಾಳ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಸಿಂತಿಮೆಂತಾಳ್ ಪದಾಂನಿ ಸುರ್ವಾತುನ್, ಹೆರ್ ತಾಳಾಂಕ್ ವಚುನ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ದುಲ್ಪೊದ್ (ಬಾಯ್ಲಾ) ಉಡ್ತ್ಯಾ ತಾಳಾಂತ್‌ಚ್ ಆಖೇರ್ ಜಾತಾ. ಮಾಂಡೊ ನಾಚ್ತಲೆ ದಾದ್ಲೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ್ ನ್ಹೆಸಣ್ (ಸೂಟ್ ಆನಿ ಬೋವ್) ನ್ಹೆಸ್ತಾತ್ ಆನಿ ಸ್ತ್ರೀಯೊ ಕೆಸಾರ್ ಚಿವೆ, ಹಾತಾಂತ್ ಆಯ್ಣೊ, ಲಾಂಬ್ ಹಾತಾಚಿ ಬಾಜು ಆನಿ ಲಾಂಬ್ ದಾಟ್ ರಂಗಾಳ್ ಗಾಗ್ರೆ (ಮಕಾವು ದೆಶಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಸ್ತ್ರೀಯಾಂಚೆಂ ನ್ಹೆಸಣ್) ನ್ಹೆಸುನ್ ಮಾಂಡೊ ನಾಚ್ತಾತ್.

ದುಲ್ಪೊದ್:
ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ಗುಮ್ಟಾಚೆರ್ ಉಡ್ತ್ಯಾ ತಾಳಾಕ್ ಮ್ಹಣ್ಚ್ಯಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ಪದಾಂಕ್ ದುಲ್ಪೊದ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ದೆಕಿಕ್ – ‘ಉಂದ್ರಾ ಮ್ಹಜ್ಯಾ ಮಾಮಾ’, ‘ಅಗೋ ಫುಲಾಬಾಯ್’, ‘ತೆಂಡ್ಲೆ ತುಜೊ ಬೇಲ್‌ಗೆ’, ‘ಕಾಕಾ ಮಾಂಯ್ ಘರಾ ನಾ’. ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ಸರ್ವ್ ಪದಾಂ ಪಯ್ಕಿಂ ದುಲ್ಪೊದಾಂ ಚಡ್ ಲೊಕಾಮೊಗಾಳ್.
ದೆಖ್ಣಿ: ಕೊಂಕ್ಣೆಚೊ ಆನಿಕ್ ವಿಶಿಷ್ಟ್ ಸಂಗೀತ್-ನಾಚ್ ಪ್ರಕಾರ್ ಆಸಾ ದೆಖ್ಣಿ. ದೆಖ್ಣಿಂತ್ ಏಕ್ ಲ್ಹಾನ್‌ಸೊ ಪ್ರಸಂಗ್ ಸಂಗೀತ್ ಆನಿ ನಾಚಾ ಮುಕಾಂತ್ರ್ ಲೊಕಾಂ ಮುಕಾರ್ ಸಾದರ್ ಜಾತಾ. ಕೊಂಕ್ಣೆಂತ್ಲ್ಯಾ ಚಡ್ ಫಾಮಾದ್ ದೆಖ್ಣೆಚಿ ಏಕ್ ಝಳಕ್-
ಹಾಂವ್ ಸಾಯ್ಬಾ ಪಲ್ತಡಿ ವೆತಾಂ,
ದಾಮುಲ್ಯಾ ಲಗ್ನಾಕ್ ವೆತಾಂ,
ಮ್ಹಾಕಾ ಸಾಯ್ಬಾ ವಾಟ್ ದಾಕಯ್,
ಮ್ಹಾಕಾ ಸಾಯ್ಬಾ ವಾಟ್ ಕಳನಾ.
ಹ್ಯೆ ದೆಖ್ಣೆಂತ್ ಘಾಟಾವಯ್ಲ್ಯೊ ಗೊವ್ಳಿಣಿ ಆನಿ ಬಯ್ಲಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಶೆತ್ಕಾರಾಂ ಮದ್ಲೆಂ ಸಂಭಾಷಣ್ ಪಿಂತ್ರಾಯ್ಲಾಂ.

ಗುಮ್ಟಾಂ:
’ಗುಮಟ್’ ಮ್ಹಣ್ಚ್ಯಾ ಸಬ್ದಾಕ್ ’ಸುಂದರ್’ ಮ್ಹಣ್ ಅರ್ಥ್ ಆಸಾ. ಗುಮಟ್ ಮಾತಿಯೆನ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ, ದುದಿಯಾಚ್ಯಾ ಆಕಾರಾಚೆಂ ಏಕ್ ಪುರಾತನ್ ಸಂಗೀತ್ ಉಪಕರಣ್. ಹಾಕಾ ದೋನ್ ಮುಖಾಂ ಆಸುನ್ ಏಕ್ ಮುಖ್ ಎಕಾ ಗೆಣಾ ತಿತ್ಲೆಂ ರೂಂದ್ ಆಸ್ತಾ. ಆನಿ ಏಕ್ ಮುಖ್ ಅಶೀರ್ ಆಸ್ತಾ. ಅಶೀರ್ ಮುಖ್ ಭಾಯ್ರ್ ಮಿರ್‍ವೊನ್ ತಳ್ವ್ಯಾ ಹಾತಾಭಿತರ್ ಧರ್‍ಚೆಂ ತಿತ್ಲೆಂ ಲ್ಹಾನ್ ಆಸುಂಕ್ ಜಾಯ್. ರೂಂದ್ ಮುಖಾಕ್ ಗಾರಿಚೆಂ ಚಾಮ್ಡೆಂ ಬಿಗ್ದುನ್ ಬಾಂದ್ತಾತ್. ಅಶೀರ್ ಮುಖ್ ಉಗ್ತೆಂ ಸೊಡ್ತಾತ್. ಹ್ಯಾ ಗಾರಿಚ್ಯಾ ಚಾಮ್ಡ್ಯಾಕ್ ವಾಜಯ್ತಾನಾ ವಿಶಿಷ್ಟ್ ರಿತಿಚೊ ಆವಾಜ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರ್‍ತಾ.

ಆದಿಂ ಗುಮಟ್ ತಯಾರ್ ಕರ್‍ತಾನಾ ಆವ್ಯಾ ಮಾತ್ಯೆಕ್ ಕಾಂಕ್ಣಾಚೊ ಪಿಟೊ, ಪಿಂಗಾಣೆಚೊ ಪಿಟೊ, ರೇಂವ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಭರ್‍ಸುನ್ ಘಟ್ ಕರ್‍ತಾಲೆ. ಅಶೆಂ ತಯಾರ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಗುಮ್ಟಾಥಾವ್ನ್ ತೀಕ್ಷ್ಣ್ ಆವಾಜ್ ಭಾಯ್ರ್ ಯೆತಾ. ಗುಮ್ಟಾ ಮಡ್ಕೆಕ್ ’ಕಳ್ಶಿ’ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಹ್ಯಾ ಕಳ್ಶೆಕ್ ಏಕ್ ನಿರ್‍ದಿಷ್ಟ್ ಆಯ್ ಆಸಾ. ಕಳ್ಶಿ ಪಾತಳ್ ಜಾವ್ನ್ ಆಯಾ ಪ್ರಕಾರ್ ಆಸ್ಲ್ಯಾರ್ ಮಾತ್ರ್ ಬರೊ ಆವಾಜ್ ಉಟ್ತಾ.

ಗುಮಟ್ ವಾಜೊಂವ್ಚ್ಯಾಕ್‌ಯಿ ಏಕ್ ಕ್ರಮ್ ಆಸಾ. ಕಶೆಂಯ್ ವಾಜೊಂವ್ಚ್ಯಾಕ್ ಜಾಯ್ನಾ. ಚಾಮ್ಡ್ಯಾಚ್ಯಾ ಮದೆಂಚ್ ಬಡಯ್ಲ್ಯಾರ್ ಚಾಮ್ಡೆಂ ಪಿಂದತ್. ತಳ್ವೊ ಹಾತ್ ಗುಮ್ಟಾಚ್ಯಾ ಕಾಂಟಾಚೆರ್ ದವರ್‍ನ್ ಬೊಟಾಂ ಚಾಮ್ಡ್ಯಾವಯ್ರ್ ನಾಚ್ತಚ್ ಆಸುಂಕ್ ಜಾಯ್. ಗುಮಟ್ ಖೆಳೊಂಕ್ ಕಳ್ಳೆಲ್ಯಾಂನಿ ಖೆಳ್ತಾನಾ ಉಟ್ಚ್ಯಾ ಆವಾಜಾನ್ ನಾಚ್ತಲ್ಯಾಂಕ್ ಉತ್ಸಾಹಾಚ್ಯಾ ಶಿಖರಾಕ್ ಪಾವೊಂಕ್ ಜಾತಾ.
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂಮದೆಂ ವಿವಿಧ್ ಆನಿಂಗಾಚೆ ಗುಮ್ಟಾಂ ವಾಪರ್‍ತಾತ್. ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬಸುನ್ ಗುಮ್ಟಾಂ ಖೆಳ್ತಾತ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ತಾಂಚಿಂ ಗುಮ್ಟಾಂ ವ್ಹಡ್. ಕುಡ್ಮಿ ಲೋಕ್ ನಾಚ್ಪಾಂತ್ ಗುಮ್ಟಾಂ ವಾಪರ್‍ತಾತ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ತಾಂಚಿ ಗುಮ್ಟಾಂ ಲ್ಹಾನ್. ಖಾರ್ವಿ, ಸಿದ್ದಿ, ಮರಾಠಿ ನಾಯ್ಕ್ ಗುಮ್ಟಾಂ ವಾಪರ್‍ತಾತ್. ಗೊಯಾಂತ್ ದಿವ್ಳಾಂನಿ ಪುಜಾ ಜಾತಾನಾ ಗುಮ್ಟಾಂ ವಾಜಯ್ತಾತ್. ಮಾಂಡೊ ಖೆಳ್ತಾನಾಂಯ್ ಗುಮ್ಟಾಂ ವಾಪರ್‍ತಾತ್.

ವೊವಿಯೊ-ವೇರ್‍ಸ್:
ವೊವಿ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಎಕೆ ವಿಶಿಶ್ಟ್ ಮಾಂಡಾವಳೆರ್ ಬಾಂದುನ್ ಹಾಡ್‌ಲ್ಲೆಂ ದೋನ್ ಸಾಲಿಂಚೆಂ ಗಾಯಾನ್. ತಾಂತುಂ ಮೋಗ್, ದೂಕ್, ಶಿಕವ್ಣ್, ಜಾಳ್, ನಂಜ್ಜ್ಯೊ, ಸಾಹಿತ್, ಲೊಕಾಚೊ ಪಾತ್ರ್, ಭೊಗ್ಣಾಂ ಆನಿ ಚಡಿತ್ ಮಾಪಾನ್, ಮ್ಹಣ್ತೆಲ್ಯಾಚಿ ಶ್ಯಾಥಿ ಆಟಾಪುನ್ ಆಸಾ. ವೊವಿ ಮ್ಹಣ್ತಾನಾ ಉದೆಂವ್ಚ್ಯಾ ಸವಾಲಾಕ್ ತ್ಯೆಚ್ ಘಡಿಯೆ ಪ್ರತಿ ಸವಾಲ್ ಕರ್‍ಚಿ ರೀತ್, ತಿ ಚತುರಾಯ್, ಹುಶಾರ್‍ಗಾಯ್ ತಶೆಂ ಜಾಣ್ವಾಯ್ ಭರ್‍ಪೂರ್ ರಿತಿನ್ ವ್ಹಾಳ್ತಾ.

ಸಾಮಾಜಿಕ್ ಜಿಣ್ಯೆಂತ್ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್, ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಲಿಖಿತಾಂನಿಂಯ್ ವೊವಿಯಾಂಚೊ ಪಾತ್ರ್ ವರ್‍ತೊ ಆಸಾ. ಕೊಂಕ್ಣೆಚೊ ಪಯಿಲ್ಲೊ ಬರಯ್ಣಾರ್ ತಶೆಂ ಮಿಶಿಯೊನಾರ್ ತೋಮಸ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್ ಹಾಣೆಂ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಗಿತಾಂ ಖಾತಿರ್ ವೊವಿ ಛಂದ್ ವಾಪರ್‍ಲಾ. ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಧರ್ಮಾಚೆಂ, ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೆಂ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೆಂ ಮಾಜ್ವಾನಾತ್‌ಲ್ಲೆಂ ದಾಯ್ಜ್ ’ಕ್ರಿಸ್ತ ಪುರಾಣ’ ಹ್ಯಾಚ್ ಛಂದಾರ್ ಆಸಾ.

ಛಂದ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ವೊವಿಚ್ಯೆ ಪಯ್ಲೆ ಪಂಗ್ತೆಂತ್ ತೀನ್ ಥಾವ್ನ್ ಪಂದ್ರಾ ಅಕ್ಷರಾಂ ಆನಿ ದುಸ್ರೆ ಪಂಗ್ತೆಂತ್ ತೀನ್ ಥಾವ್ನ್ ಸತ್ರಾ ಅಕ್ಷರಾಂ (ಮಾತ್ರೆ) ಆಸ್ತಾತ್. ವೊವಿಯೊ ಮಾಟ್ವಾಂತ್ ಪಯ್ಲಿ ಏಕ್ ಸ್ತ್ರೀ ಗಾಯ್ತಾನಾ ಜಮ್‌ಲ್ಲ್ಯಾಂನಿ ’ವೊವೇ’ ಮ್ಹಣುನ್ ತಿಚ್ ವೊವಿ ಅರ್ಧ್ಯಾರ್ ಥಾವ್ನ್ ಸುರು ಕರ್‍ಚಿ. ಎಕೇಕ್ ವೊವಿ ದೊದೋನ್ ಪಾವ್ಟಿಂ ಗಾಂವ್ಚಿ.

ಕಾನಿಂ ಘಾಲೆಂ ತೇಲ್ ಕಪಾಲಿಂ ಕಾಡ್ಲೊ ಖುರಿಸ್
ವಂಯ್ಕುಟಿಚೊ ಜೆಜು ಕ್ರೀಸ್ತ್ ಹೊಕ್ಲೆಕ್ ಬೆಸಾಂವ್ ದೀಂವ್
/ ವೊವೆ ಖುರಿಸ್ ವಂಯ್ಕುಟಿಚೊ ಜೆಜು ಕ್ರೀಸ್ತ್ ಹೊಕ್ಲೆಕ್ ಬೆಸಾಂವ್ ದೀಂವ್
ಕಾನಿಂ ತಾಳ್ವೆ ತೇಲ್ ಘಾಲ್ನ್ ಬಸಯಾ ಬಾಂಕಾ
ಪಯ್ಲೊ ಮಾನ್ ತುಕಾ ಸರ್ಗಿಂಚ್ಯಾ ದೆವಾ ಬಾಪಾ
/ ವೊವೆ ಬಾಂಕಾ ಪಯ್ಲೊ ಮಾನ್ ತುಕಾ ಸರ್ಗಿಂಚ್ಯಾ ದೆವಾ ಬಾಪಾ

ವೇರ್ಸ್:
ಕಾಜಾರಾ ಮಾಟ್ವಾಂತ್ ಕಾರ್ಯಾಚ್ಯಾ ಸಂದರ್ಭಾ ತೆಕಿದ್ ಗಾಂವ್ಚಿಂ ಪದಾಂಚ್ ವೇರ್ಸ್. ವೇರ್ಸಾಂನಿಯ್ ಹೊಕಲ್/ನೊವ್ರ್ಯಾಕ್ ಬೂದ್ ಬಾಳ್, ಶಿಕವ್ಣ್ ಆಸ್ತಾ. ಪೂಣ್ ವೊವಿಯಾಂ ಆನಿ ವೇರ್ಸಾಂ ಮಧೆಂ ಜಾಯ್ತೊ ಫರಕ್ ಆಸಾ. ವೊವಿಯೊ ಸಂದರ್ಭಾರ್ ಜಾಗ್ಯಾರ್‌ಚ್ ಘಡುನ್ ಗಾವ್ಯೆತಾ. ಪೂಣ್ ವೇರ್ಸ್ ತಕ್ಷಣ್ ಜಾಗ್ಯಾರ್ ಘಡುಂಕ್ ಜಾಯ್ನಾಂತ್. ತಿಂ ಪಯ್ಲಿಂಚ್ ರಚಿತ್ ಕೆಲ್ಲಿಂ ಪದಾಂ.
೧. ಉದೆ ಉದೆ ದಿಸಾ (ರೆಸ್ಪೆರಾಕ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರ್‍ತಾನಾ)
೨. ಗುಲೊಬಾಂಚೊ ಝೆಲೊ (ಪಾಸೊಡಿ ಆಯೆರಾಕ್)
೩. ಸೊವೊ ಸುಂರ್‍ಗಾರೊನ್ (ಸೊವ್ಯಾರ್ ಬಸಯ್ತಾನಾ)
೪. ಬಾರಾ ಭಾಂಗಾರಾಚ್ಯೊ ಸಿಂಪೊಲಿನ್ (ಮುದಿಯೆಕ್ ಉಬೊ ಕರ್‍ತಾನಾ)
೫. ಹುಂಬ್ರಾರ್ ಕಿತ್ಯಾಕ್ (ಮುದಿ ಶಿಂವ್ತಾನಾ)
೬. ರಡೊನಾಕಾ ಬಾಯೆ (ಹೊಕ್ಲೆಕ್ ಪಾಂವ್ಕ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರ್‍ತಾನಾ)

ಪಾಳ್ಣ್ಯಾ ಗಾಣಾಂ:
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭುರ್ಗಿಂ ಪಾಳ್ಣ್ಯಾಂತ್‌ಚ್ ಗಾಣಾಂ ಆಯ್ಕುಂಕ್ ಸುರ್ವಾತ್ತಾತ್.
ಬೊಬೆ ಭಾಜ್, ಬೊಬೆ ಭಾಜ್ ಫುಟ್ಕ್ಯಾ ಕಾಯ್ಲಾರ್
ಬಾಳಾ ತುಜೊ ಮಾಮಾ ಯೆತಾ ಥೊಂಟ್ಯಾ ಬೊಯ್ಲಾರ್
ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಗಾಯಾನ್ ಆಯ್ಕಾನಾತ್‌ಲ್ಲೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬಾಳ್‌ಚ್ ಆಸ್ಚೆಂ ನಾ. ಭುರ್ಗ್ಯಾಂಕ್ ಬರೆಂ ಮಾಗುನ್ ಆವಯೊ ಅಶೆಂ ಗಾಯ್ತಾತ್.
ಬಾಳ್ ಮ್ಹಜೆಂ ಬರೆಂ ಬರೆಂ ಭಾಂಗಾರ್
ಕರ್‌ಮೂ ದೆವಾ ತಾಚೆಂ ಶಿಂಗಾರ್
ಬಾಳ್ ಮ್ಹಜೆಂ ಬರೆಂ ಬರೆಂ ರತನ್
ಕರ್‌ಮೂ ದೆವಾ ತಾಚಿ ಜತನ್
ತಶೆಂಚ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್ ದೇವ್ ಭಕ್ತೆಂತ್ ರೊಂಬ್ಲೊಲೊ. ಭಾಷೆಂತ್‌ಯಿ ಪಾರಂಪರಿಕ್ ಆನಿ ಜಾನಪದಿಕ್ ಧಾರ್ಮಿಕ್ ಗಾಯನಾಂ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ತಾತ್.
ಪಹಿಲಿ ಸಾಂತಾ ಖುರ್ಸಾಚಿ ಕುರು
ಸಾಂತಾ ಖುರಿಸ್ ಕುರುಕೀ
ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂಚೆಂ ಮೂಳ್
ಕಾಡುಂಯಾ ಆಮಿ ಸಾಂತಾ ಸಾಯ್ಬಾ
ಸಾಂತಾ ಖುರ್ಸಾಚಿ ಕುರು
ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಕೊಪೊಳಾರು

ಗಾದಿ-ಹುಮಿಣ್ಯೊ:
ಗಾದಿ ಗೂಂಡ್ ವಿಚಾರ್ ಭರುನ್ ಆಸ್ಚಿಂ ಥೊಡಿಂಚ್ ಉತ್ರಾಂ. ವೇದ್ ಫಟ್ ಜಾಲ್ಯಾರ್‌ಯಿ ಮ್ಹಾಲ್ಗಡ್ಯಾಂಚಿ ಗಾದ್ ಫಟ್ ಜಾಂವ್ಚಿ ನಾ ಅಶೆಂ ಗಾದಿಂಚೆಂ ವ್ಹಡ್ಪಣ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್.
ಆಂಬೊ ಪೊಣ್ಸಾಂತ್ ನ್ಹಯ್, ದುಬ್ಳೊ ಮನ್ಶಾಂತ್ ನ್ಹಯ್
ರಾತ್ಚೆಂ ಘರಾಂತ್ ಉಲಯ್ನಾಂಯೆ, ದಿಸಾಚೆಂ ರಾನಾಂತ್ ಉಲಯ್ನಾಂಯೆ
ಎಕೆಕಾ ಗಾದಿಂ ಪಾಟ್ಲ್ಯಾನ್ ಲಿಪುನ್ ಆಸ್ಚಿ ಜಾಣ್ವಾಯ್ ಉಗ್ತಾಡಾಕ್ ಹಾಡ್ನ್ ವಿವರ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಗ್ರಂಥ್‌ಚ್ ಜಾಯ್ ಪಡ್ತಿತ್.
ಹುಮಿಣ್ಯೊ ವಾ ಪಾರ್ಕೊಣಿ ಎಕಾಮೆಕಾಚಿ ಸಮ್ಜಣಿ ಆನಿ ಜಾಣ್ವಾಯ್ ಪಾರ್ಕುಂಚಿಂ ಸಾಧನಾಂ.
ಆಣ್ಶಿ ರುಕಾರ್ ನೊವ್ಶಿ ಫಳಾಂ (ನಾತ್ನೊ)
ಕಾಳ್ಯಾ ಕುಡಾಂತ್ ಕಾಳೆಂ ಮಾಜಾರ್ (ಭಾಣ್ಶಿರೆಂ)
‘ಉತ್ರಾಂ-ಮುಖಾವರಾಂ’ ಸದಾಂಚ್ಯಾ ಜೀವನಾಂತ್ ತಾಣಿಂ ಪಳೆಯಿಲ್ಲ್ಯೊ ಸಂಗ್ತಿ ಎಕಾಚ್ ಉತ್ರಾನ್ ಸಾಹಿತಿಕ್ ಆನಿ ಪಿಕಯ್ಲಲ್ಯಾ ಅರ್ಥಾನ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ಪ್ರೇತನ್.
‘ತೊ ಮ್ಹಾಲ್-ಮ್ಹಾತಾರ್‍ಯಾಪರಿಂ ಉಲಯ್ತಾ’ ಮ್ಹಣ್ತಾನಾ ತಾಕಾ ಪ್ರಾಯೆನ್ ಮ್ಹಾತಾರ್‍ಪಣ್ ಆಯ್ಲಾಂ ಮ್ಹಣ್ ಅರ್ಥ್ ನ್ಹಯ್ ಬಗಾರ್ ತೊ ಗರ್ಜೆ ಭಾಯ್ಲೆಂ ಮ್ಹಾಲ್ಗಡ್ಪಣ್ ದಾಕಯ್ತಾ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾ ಅರ್ಥಾರ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ.
‘ತೆಂ ಎಕ್ಲೆಂ ಭಾಣ್ಶಿರೆಂ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್’ ತಿ ಸ್ತ್ರೀ ಪರ್ಕಟ್ ಸಂಯ್ಬಾಚಿ ಮ್ಹಣುನ್ ಅರ್ಥ್. ಹಾಂಗಾಸರ್ ಪರ್ಕಟ್ ಸಂಯ್ಬ್ ಮ್ಹಣುನ್‌ಯಿ ಏಕ್ ವೆಗ್ಳೆಂಚ್ ಮುಖಾವರ್ ಜಾತಾ.
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂ ಮಧೆಂ ಸಬಾರ್ ಲೋಕ್‌ವೇದ್ ಆನಿ ಪಾರಂಪರಿಕ್ ಕಾಣಿಯೊ ಭರುನ್ ವೊಮ್ತಾತಾತ್.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಜಾನಪದ್ ಖೆಳ್:
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೋಕ್‌ವೇದ್ ಮ್ಹಣ್ತಾನಾ ಫಕತ್ತ್ ಗಾಣಾಂ, ಗಿತಾಂ, ಪದಾಂ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್ ವಿವಿಧ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂ ಮಧೆಂ ಪ್ರಚಲಿತ್ ಆಸ್ಚೆ ಖೆಳ್, ನಾಚ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಪ್ರಕಾರ್ ಗುಮಾನಾಂತ್ ಘೆಂವ್ಚೆಂ ಗರ್ಜೆಚೆಂ. ಪಾವ್ಸಾಳೆಂತ್ (ಆಟಿ ಸೊಣಾಂತ್) ಆನಿ ಸಾಗೊಳೆಚೊ ವಾವ್ರ್ ಸಗ್ಳೊ ಜಾಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಚಡ್ ಭೆಟ್ವೊಳ್ ಆಸ್ತಾಲಿ. ತ್ಯಾ ವೆಳಿಂ ಫೆಸ್ತಾಂ ಪರ್ಬಾಂಚಿ ಸುರ್ವಾತ್ ಜಾತಾಲಿ. ತವಳ್ ಗುಮ್ಟಾಂ, ತೊಣಿಯೊ ಮಾಳ್ಯಾ ಥಾವ್ನ್ ಸಕ್ಲಾ ದೆಂವ್ತಾಲೆ. ಉಜ್ಯಾ ಖೆಳ್, ದೊರಿಯಾಂ ಖೆಳ್, ಗುಮ್ಟಾಂ ನಾಚ್, ತೊಣಿಯಾಂ ನಾಚ್, ಶಿಗ್ಮೊ – ಹೆ ಸರ್ವ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಚೆ ಪ್ರಮುಖ್ ನಾಚ್ ಪ್ರಕಾರ್.

ಜಿಣ್ಯೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ:
ಹಿಂ ಉಗ್ತ್ಯಾನ್ ಪ್ರದರ್ಶನಾಚಿಂ ರುಪಾಂ ಆನಿ ವೆದಿರ್ ಮಾಂಡುನ್ ಸಾಂಗ್ಯೆತ್ ಜಾಲ್ಲಿಂ ಲೋಕ್‌ವೇದ್ ಪ್ರಕಾರಾಂ ಜಾಲ್ಯಾರ್,
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಚಿ ಜಿಣ್ಯೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಗ್ರೇಸ್ತ್ ಆಸಾ.
ಲೊಳಿಸರ್, ಕಿರಾತೆಂ, ಕಾಳ್ಯಾಂಕ್ರಿ, ಕಾಳ್ಜಿರೆಂ, ಜವಾದ್, ಹಳದ್, ರಾಂದೊ, ತಿಕ್ಲೆಂ ಪಾರಂಪರಿಕ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಕ್ತಾಂಚೊ ವಾಂಟೊ.
ಗೊಮ್ಟೆಕ್ ಪುಗದೊರ್, ಸರ್ಪಳಿ, ಕಂಠಿ, ಪಿಡ್ಡುಕ್, ಚಕ್ರ್‌ಸರ್, ಕಾನಾಕ್ ಕುಡ್ಕಾಂ, ಪೆಸ್ಪೆಸಾಂ, ಕರಾಪ್, ಕಾಪ್, ಮುಗ್ಡೆಂ, ಮಾತ್ಯಾಕ್ ಭಾಂಕ್, ಭಾಂಕೊಳಿ, ಕಾಂಟೊ, ಮಾಸ್ಳಿ, ಫುಲೊರ್ – ಅಶೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಚೊ ನಗ್‌ಯಿ ವಿಶೇಸ್.
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಚಿ ಮುಸ್ತಾಯ್ಕಿ, ಖಾಣ್ ಜೆವಣ್, ಆಚರಣಾಂ ಆನಿ ಪಾತ್ಯೆಣ್ಯೊ ವಿಶೇಸ್ ಆನಿ ವಿಶಿಷ್ಟ್.

ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಚಿ ಮುಸ್ತಾಯ್ಕಿ:
ದಾದ್ಲ್ಯಾಂಚೆಂ ನ್ಹೆಸಣ್: ಮಾತ್ಯಾಕ್ ಉರ್ಮಾಲ್, ಆಂಗಾರ್ ಕುತಾಂವ್, ಖಾಂದ್ಯಾರ್ ಶಾಲೊ, ಪೆಂಕ್ಟಾ ಸಕಯ್ಲ್ ತೊಡೊಪ್ (ಕಾಚ್, ಧೊತಿ) ಪಾಂಯಾಂಕ್ ಚಿರ್ಮುರೆ (ಚಾಮ್ಡ್ಯಾಚೆ) ವ್ಹಾಣೊ.
ಸ್ತ್ರೀಯಾಂಚೆಂ ನ್ಹೆಸಣ್: ಸಾಡಿ/ಸಾಡೊ, ಮಾತ್ಯಾಕ್ ಫುಲಾಂ (ಕಳೆ, ಆಬೊಲಿಂ), ಸುಂರ್ಗಾರಾಕ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ನಗ್. ರೊಸಾ ದಿಸಾ: ಕಿರ್ಗಿ ಭಾಜು, ಕಿರ್ಗಿ ಪೆಂಕ್ಟಾ ಸಕಯ್ಲ್ ನ್ಹೆಸುನ್, ಭಾಜು (ಲಾಂಬ್ ಹಾತಾಚೊ ಬ್ಲಾವ್ಜ್) ಮಾನ್ಸುಗೆಕ್ ಏಕ್ ವೊರಲ್.
ಅಶೆಂಚ್ ಹೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಲೊಕಾಂಮಧೆಂ ತಾಂಚೆಂಚ್ ಖಾಸ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ್ ನ್ಹೆಸಣ್ ಆಸಾ.
*****

ಕೊಂಕ್ಣಿ, ವಾಡಾವಳ್ ಆನಿ ಆಟ್ವಿ ವ್ಹಳೆರ್

ಆಗೋಸ್ತ್ ೨೦ ವೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸಂವಿಧಾನಾಚ್ಯಾ ಆಟ್ವ್ಯಾ ವೊಳೆರಿಂತ್ ಸ್ಥಾನ್ ಮೆಳ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಆತಾಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸುಗ್ಗೆಚೊ ಕಾಳ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಹ್ಯಾ ಸುವಾಳ್ಯಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಚ್ಯಾ ಜಲ್ಮ್ ಆನಿ ವಾಡಾವಳೆವಿಶಿಂ ಏಕ್ ನದರ್ ಘಾಲ್ನ್ ಆಟ್ವ್ಯಾ ವ್ಹಳೆರಿಂತ್ ಜೊ ಭಾಷಿಕ್ ಫಾಯ್ದೊ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ ತೊ ಜೊಕ್ತ್ಯಾ ರಿತಿನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಮಾಜೆನ್ ಘೆತ್ಲಾಗೀ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾಚೆರ್ ಮ್ಹಜೆ ವಿಚಾರ್.

ಕೊಂಕ್ಣಿಚಿ ಮಟ್ವಿ ಚರಿತ್ರಾ:
ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ಸಬ್ದ್ ಕೊಂಕಣ್ ಸಬ್ದಾಥಾವ್ನ್ ಆಯ್ಲಾ. ಹೊ ಕೊಂಕಣ್ ಸಬ್ದ್ ಉಬ್ಜೊಂಕ್ ಕಾರಣ್ ಜಾಲ್ಲೆ ಸಬಾರ್ ವಾದ್ ಆಸಾತ್ ತರೀ, ಹ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಮೂಳ್ ನಿವಾಸಿ ದಲಿತಾಂಕ್ ‘ಕೊಂಕ’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ನಾಂವ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಕೊಂಕ-ನಿ ರಾಂವ್ಚೊ ಪ್ರದೇಶ್ ಕೊಂದಕನ್-ಕೊಂಗವನ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕಣ್ ಜಾಲೊ. ಆನಿ ತಾಂಚಿ ಭಾಸ್ ಕೊಂಕಣಿ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಾದ್ ಚಡ್ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ್ ದಿಸ್ತಾ.

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಾಚ್ಯಾ ರತ್ನಗಿರಿಥಾವ್ನ್, ಗೊಂಯ್, ಕರ್ನಾಟಕ್ ಆನಿ ಕೇರಳಾಚ್ಯಾ ಕೊಚ್ಚಿನ್ ಪರ್ಯಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಕರಾವಳಿಂತ್ ಕೊಂಕಣ್ ಪ್ರದೇಶ್ ವಿಸ್ತಾರ್‍ಲಾ. ಮುಡ್ಲಾಕ್ ಪಶ್ಚಿಮ್ ಘಾಟ್ ಆನಿ ಫಾಡ್ಲಾಕ್ ಆರ್ಬಿ ದರ್ಯೊ ಹ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಚಿ ಗಡ್.

ಭಾಸ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಮನ್ಶಾಚೆಂ ಚಿಂತಪ್, ಉಲವ್ಪ್ ಹೆರಾಂಕ್ ಕಳಂವ್ಚೆಂ ಮಾಧ್ಯಮ್. ಮನಿಸ್ ನಾಗರಿಕ್ ಜಾಲ್ಲೆಪರಿ ವೆಳಾ-ಕಾಳಾಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ವಿವಿಧ್ ಜಿಬಾಳ್ಯೊ (ಭಾಸೊ) ವಾಪಾರಾಕ್ ಆಯ್ಲ್ಯೊ. ಥೊಡ್ಯೊ ಬಾಳ್ವಾಲ್ಯೊ. ಥೊಡ್ಯೊ ಆಳ್ವಾಲ್ಯೊ ಆನಿ ಥೊಡ್ಯೊ ಬಳಿಷ್ಟ್ ಭಾಶೆ ಮುಕಾರ್ ಖಾಲ್ ಜಾವ್ನ್ ಬದ್ಲಾಪಾಕ್ ಒಳಗ್ ಜಾಲ್ಯೊ.

ಆಜ್ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಸಾರಸ್ವತ್ ಲೋಕ್ ಜಾಗ್ಯಾಂತರ್ ಜಾಲ್ಲೆವಿಶಿಂ ಭಾಶೆಪಂಡಿತಾಂ ಮಧೆಂಚ್ ವಾದ್ ವಿವಾದ್ ಚಲೊನ್ ಆಸಾತ್. ಕೊಂಕಾಂಚ್ಯಾ ಭಾಶೆಚೆರ್ ಸೆಜಾರಿ ದ್ರಾವಿಡಿಯನ್ ಆನಿ ಇಂಡೋ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಶೆಚೊ ಪ್ರಭಾವ್ ಆನಿ ದಬಾವ್ ಪಡೊನ್ ಸರಿಸುಮಾರ್ ಧಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಸ್ ಉಬ್ಜಾಲಿ. ಕೊಂಕಣ್ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ ಸಿಲ್ಹಾರ್ ಆನಿ ಕದಂಬ ಕುಳಿಯೆಚೆ ರಾಯ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆ. ಮಾಗಿರ್ ಆಂಧ್ರಭೃತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ್, ಹೊಯ್ಸಳ, ದೇವಗಿರಿ ಯಾದವ್, ವಿಜಯ್‌ನಗರ್, ಬಹುಮನಿ, ಇತ್ಯಾದಿ ರಾಯಾಳ್ ಕುಳಿಯಾಂಚೆಂ ಆಡಳ್ತೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ತರೀ, ವ್ಯವಹಾರಿಕ್ ಭಾಸ್ ಕನ್ನಡ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಭಾಶೆಕ್ ರಾಯಾಳ್ ಆಸ್ರೊ ಮೆಳ್ಳೊನಾ.

ಭಾಶೆ ಗಿನ್ಯಾನಿಂನಿ, ಸಂಸಾರಾಂತ್ಲ್ಯೊ ಭಾಸೊ ಸ ಪ್ರಮುಕ್ ವಿಭಾಗಾಂನಿ ವಾಂಟ್ಲ್ಯಾತ್. ೧. ಆರ್ಯನ್ ವಾ ಇಂಡೊ ಯುರೋಪಿಯನ್, ೨. ಸೆಮೆತಿಕ್, ೩. ಹೆಮೆತಿಕ್, ೪. ಸಿತಿಯನ್, ೫. ಮಲಯೋ ಪೊಲಿನೇಶಿಯನ್, ೬. ಆಮೆರಿಕನ್.

ಆರ್ಯನ್ ಭಾಸೊ ಪರತ್ ಗೊತಿಕ್, ಸೆಲ್ಟಿಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಗ್ರೀಕ್, ಸ್ಕಾಲೋನೇವಿಯನ್, ಪರ್ಶಿಯನ್ ಆನಿ ಸಂಸ್ಕೃತ್ ಮ್ಹಣ್ ವಾಂಟೆ ಕೆಲ್ಯಾತ್. ಸಂಸ್ಕೃತಾಥಾವ್ನ್ ಪ್ರಾಕೃತ್, ಅಪಬ್ರಂವ್ಶ್ ಆನಿ ಹಾಚೆಥಾವ್ನ್ ಬಂಗಾಳಿ, ಹಿಂದಿ, ಮರಾಠಿ, ಗುಜರಾತಿ, ಕೊಂಕಣಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಭಾಸೊ ಉಬ್ಜಾಲ್ಯಾತ್. ತ್ಯಾ ದೆಕುನ್ ಕೊಂಕಣಿ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಸೆಜಾರಿ ಭಾಶೆಂಪರಿ ದ್ರಾವಿಡ್ ಮುಳಾಚಿ ನ್ಹಯ್. ಸಿತಿಯನ್ ಕುಟ್ಮಾಥಾವ್ನ್ ದ್ರಾವಿಡ್ ಮುಳಾಚ್ಯೊ ಕಾನಡಿ, ತಮಿಳ್, ಮಲಯಾಳಮ್, ತೆಲುಗು, ತುಳು, ಭಾಸೊ ಉದೆಲ್ಯಾತ್.

ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್:
ಖಂಚ್ಯಾಯ್ ಭಾಶೆಂತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ದೋನ್ ಪ್ರಕಾರಾಚೆಂ ಆಸ್ತಾ. ತೊಂಡ್ಪಾಶಿಂ ವಾಳ್ಚೆಂ ಆನಿಪದ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಆನಿ ಬರ್ಪಾ ಮುಕಾಂತ್ರ್ ವಾಳ್ಚೆಂ ಲಿಖಿತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಉದೆಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಖಂಡಿತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಪ್ರಕಾರ್‌ಯೀ ಸುರು ಜಾಲ್ಲೊ. ಸುರ್ವೆರ್ ಜಾನಪದ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಾಡ್ಲೆಂ. ತೊಂಡ್ಪಾಶಿಂ ಪಿಳ್ಗೆಥಾವ್ನ್ ಪಿಳ್ಗೆಕ್ ಹೆಂ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಾಳೊನ್ ಆಯ್ಲೆಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಥೊಡಿಂ ಶಾಸನಾಂ, ನೇಮಾಂ, ಫಾತ್ರಾಂನಿ ಕಾಂತವ್ನ್, ಲೊಹಾಂಚೆರ್ ಕಾರ್ವವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆಂ ಆರಂಭ್ ಜಾಲೆಂ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.

ಧಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಶ್ರವಣ ಬೆಳಗೊಳಂತ್ ಚಾವುಂಡ ರಾಯಾನ್ ಸ್ಥಾಪಿತ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ೫೭ ಫಿಟಿಂಚ್ಯಾ ಗುಮ್ಟ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪಾಯಾಂಥಳಾ ಶ್ರೀ ಚಾವುಂಡರಾಜೇ ಕರ್ವಿಲೆಂ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ವಾಕ್ಯೆಂ ಆಸಾ ತೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿಚೆಂ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಸಿಲ್ಹಾರಾ ರಾಯ್ ಅಬರಿಜಿತ್ ದುಸ್ರೊ, ಹಾಚೊ ೧೧೮೭ ತ್ಲೊ ಕೊಂಕಣಿ ಲೇಕ್ ಮೆಳ್ಳಾ. ೧೪೭೪ಂತ್ ಬಂದೀವಾಡಾಚ್ಯಾ ನಾಗೇಶ ದಿವ್ಳಾಂತ್, ಫಾತ್ರಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬರಪ್ ಕಾಂತಯಿಲ್ಲೆ ಲಾಬ್ಲಾಂ.

ಸೊಳಾವ್ಯಾ ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂತ್ ಗೊಂಯ್ಚ್ಯಾ ಕೃಷ್ಣದಾಸ್ ಶರ್ಮಾನ್ ರಾಮಾಯಣ್ ಆನಿ ಮಹಾಭಾರತಾಚೆರ್ ಹೊಂದೊನ್ ರೋಮಿ ಲಿಪಿಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕಾಣಿಯೊ ಬರಂವ್ಚೆಸಂಗಿಂ, ಅಧಿಕೃತ್ ರಿತಿನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚಿ ಸುರ್ವಾತ್ ಜಾಲಿ. ೧೬೭೮ಂತ್ ಕೊಚ್ಚಿಂತ್ಲೊ ಡಚ್ ತಾರ್ವಾ ಅಧಿಕಾರಿ ಹೆನ್ರಿಕುಸ್ ವಾನ್ ರೀಡ್ ಹಾಚ್ಯಾ ಹುಕ್ಮೆನ್, ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಯ್ಜ್ ಜಾವ್ನಾಸ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ರಂಗ ಭಟ್, ಅಪೂ ಭಟ್ ಆನಿ ವಿನಾಯಕ್ ಪಂಡಿತ್ ಹಾಣಿ ಮಲಬಾರ್ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ಲ್ಯಾ ವನಸ್ಪತಿ ಸಂಬಂಧಿ ಹೊರ್ತುಸ್ ಇಂಡಿಕಾಸ್, ಮಲಬಾರಿಕಸ್ ಅದೊರ್ನತುಸ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಪುಸ್ತಕ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲೆಂ. ಹೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆಂ ಸುರ್ವಿಲೆಂ ರೂಪ್.

ಉಪ್ರಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆಂ ಮ್ಹಾಲ್‌ಪಣ್ ವಿದೇಶಿಯಾಂನಿ ಘೆತ್ಲೆಂ. ೧೫೫೬ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ಛಾಪ್ಕಾನೊ ಪಾವ್ಲೊ. ಜೆಜ್ವಿತ್ ಬಾಪ್ ತೊಮಾಸ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸಾನ್ ರೊಮಿ ಲಿಪಿಯೆಂತ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ. ಅರ್‍ತೆ ದಾ ಲಿಂಗ್ವಾ ಕನಾರಿಮ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ ೧೬೪೦ ಇಸ್ವೆಂತ್ ಛಾಪ್ಲೆಂ. ಆನಿ ಹೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ ಭಾರತಾಚ್ಯಾ ಸರ್ವ್ ಭಾಸಾಂಪಯ್ಕಿ ಛಾಪುನ್ ಆಯಿಲ್ಲೆಂ ಪಯಿಲ್ಲೆಂ ಭಾಶೆ ವ್ಯಾಕರಣ್. ತೆಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಚೆಂ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ಆಮ್ಕಾಂ ಅಭಿಮಾನಾಚಿ.

ಪೊರ್ಚುಗಿಸಾಂನಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್ ಧರ್ಮ್ ವಾಡಂವ್ಕ್ ಹಾಡ್‌ಲ್ಲಿ ಇಂಕ್ವಿಜಿಸಾಂವ್ ಮ್ಹಳ್ಳಿ ಗಜಾಲ್ ಕೊಂಕ್ಣಿಚ್ಯಾ ಮಟ್ಟಾಕ್ ಕುರಾಡ್ ಜಾಂವ್ಕ್ ಪಾವ್ಲಿ. ೧೫೬೦ ಥಾವ್ನ್ ೧೮೧೪ ಪರ್ಯಾಂತ್ ೨೫೪ ವರ್ಸಾಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ನಾಂಚ್ ಜಾಲ್ಲಿ. ಸಾಂಗಾತಾ ಭೌಗೋಳಿಕ್, ಸಮಾಜಿಕ್ ಆನಿ ರಾಜಕೀಯ್ ಕಾರಣಾನಿಮ್ತಿಂ ತೆನ್ಕಾಕ್ ನಿವಾಸಾಂತರ್ ಜಾತಾನಾ ತಾಚೆಸಂಗಿಂ ಭಾಸ್, ರಿವಾಜ್, ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೊ ವಿನಿಮಯ್ ಚಲ್ಲೊ. ಭಾಸ್ ಮೊರ್‍ಚೆ ಬದ್ಲಾಕ್ ವಿಸ್ತಾರ್‍ಲಿ.

ಮಂಗ್ಳುರಾಂತ್‌ಯಿ ಮಾಫೇಯಿನ್ ‘ಕೊಂಕ್ಣಿ ರಾನಾಂತ್ಲೊ ಸೊಭಿತ್ ಸುಂದರ್ ತಾಳೊ’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ವ್ಯಾಕರಣ್ – ೧೮೮೨ಂತ್ ಛಾಪ್ಲೆಂ. ೧೯೧೨ಂತ್ ಪಯ್ಲೆಂ ಕಾನಡಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಪತ್ರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ದಿರ್ವೆಂ. ತಾಚೆ ಉಪ್ರಾಂತ್, ರಾಕ್ಣೊ, ಪಯ್ಣಾರಿ, ಜಿವಿತ್, ಮಾಂಯ್ಗಾಂವ್, ಮಿತ್ರ್, ಕಾಣಿಕ್, ಝೆಲೊ, ಉದೆವ್, ಆಮ್ಚಿ ಮಾಂಯ್, ಜೆಜುರಾಯ್, ದಿವೊ, ಸೆವಕ್, ಕುಟಾಮ್, ದಿರ್ವೆಂ, ಆಮ್ಚೊ ಸಂದೇಶ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಸಬಾರ್ ಪತ್ರಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ವಾಡಾವಳಿಕ್ ಆಪ್ಲಿ ದೇಣ್ಗಿ ದಿಲ್ಯಾ.

ಕೊಂಕ್ಣೆಚಿ ಗಿರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯ್:
ಆಜ್ ಕೇರಳ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಗೊಂಯ್ ಆನಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಅಶೆಂ ಚಾರ್ ರಾಜ್ಯಾಂನಿ ಕಾನಡಿ, ಮಲಯಾಳಮ್, ಅರಾಬಿಕ್, ರೋಮಿ ಆನಿ ನಾಗರಿ- ಅಶೆಂ ಪಾಂಚ್ ಲಿಪಿಂನಿ ಹಿಂದೂ, ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವ್, ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಅಶೆಂ ತೀನ್ ಧರ್ಮಾಚೆ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಚ್ತಾತ್, ಬರಯ್ತಾತ್. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆ ಭಿತರ್ ವಿಸಾಂ ವಯ್ರ್ ಉಪ ಭಾಸೊ ಆಸಾತ್. ಆನಿ ಜಾಯ್ತೆ ಪಂಗಡ್ ಆಸಾತ್. ಅಶೆಂ ಪಾಂಚ್ ಲಿಪಿ ವಾಪಾರ್‍ಚಿ ಗಿರೇಸ್ತ್ ಭಾಸ್ ದುಸ್ರಿ ಆಸ್ಚಿ ನಾ ತರೀ ಹಿ ಗಿರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯ್‌ಚ್ ತಿಚ್ಯಾ ವಾಡಾವಳೆಕ್ ಅಡ್ಕಳ್ ಜಾಲ್ಲೆಂ ವಿಪರ್ಯಾಸ್‌ಚ್ ಸಯ್. ಆಜ್ ಹಾಂಗಾ ಲಿಪಿ ಘೆವ್ನ್ ರಾಜಕೀಯ್ ಚಲ್ತಾ.

ಮಾನಾಚಿ ಮಣಯ್:
೧೯೪೭ಂತ್ ಭಾರತ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಜಾಲೆಂ. ೧೫೦೦ತ್ ಭಾರತಾಕ್ ಸಂವಿಧಾನ್ ಫಾವೊ ಜಾಲೆಂ. ಹ್ಯಾ ಸಂವಿಧಾನಾಚ್ಯಾ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿಂತ್ ಭಾಸ್ ಆನಿ ತಿಕಾ ಲಾಬ್ಚ್ಯಾ ಸವ್ಲತೆವಿಶಿಂ, ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ರಾಕೊಣೆವಿಶಿಂ ವಿವರ್ ಆಸಾ. ಅಡ್ತಿಗ್ ೨ ಆ‌ಆನಿ ೩ಂ ಹರ್ಯೆಕಾ ಭಾರತೀಯಾಕ್ ಆಪ್ಲಿ ಭಾಸ್ ವಾಪಾರ್ಚೆಂ, ಉರಂವ್ಚೆಂ, ವಾಡಂವ್ಚೆಂ ಹಕ್ಕ್ ದಿತಾ. ಭಾಶೆ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಣಾಯ್ಕಿ ಆಪ್‌ಖುಶೆಚೆ ಶಿಕ್ಪಾ ಸಂಸ್ತೆ ಉಘಡ್ಚೆಂ ಸರ್ಕಾರಾಥಾವ್ನ್ ದುಡು ಘೆಂವ್ಚೆಂ ಹಕ್ಕ್ ಆಸಾ.

ಸಂವಿಧಾನಾಂತ್ಲಿ ಅಡ್ತಿಗೊ ೩೫೦(ಎ) ಆನಿ ೩೫೦(ಬಿ) ಭಾಶೆ ಉಣ್ಯಾಸಂಖ್ಯಾತಾಂಕ್ ರಾಕೊಣ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಘಡ್‌ಲ್ಲೆ ತಸಲ್ಯೊ. ಸರ್ಕಾರ್ ಭಾಶಾ ಉಣ್ಯಾಸಂಖ್ಯಾತಾಂಚಿಂ ಹಕ್ಕಾಂ ರಾಕೊನ್ ವ್ಹರ್ನ್, ತಾಂಚ್ಯಾ ಭುರ್ಗ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಂಯ್‌ಭಾಶೆಚೆಂ ಶಿಕಪ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಸರ್ವ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ದೀಂವ್ಕ್ ನಿರ್ದೇಶ್ ದಿತಾ. ಭಾರತಾಚೊ ರಾಷ್ಟ್ರ್‌ಪತಿ ಹಾಚಿ ಖಬಡ್ದಾರಿ ಘೆತಾ. ಭಾಶೆ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತಾಂಚ್ಯಾ ರಾಕೊಣೆಖಾತಿರ್ ಏಕ್ ವಿಶೇಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ರಾಶ್ಟ್ರ್‌ಪತಿನ್ ನೇಮಕ್ ಕರುಂಯೆತಾ.

೧೯೬೧ಂತ್ ಗೊಂಯ್ ಪುಡ್ತುಗೇಜಾಂಥಾವ್ನ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಜಾಲೆಂ. ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಉದರ್ಗತೆಖಾತಿರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ವಿಚಾರುಂಕ್ ಲಾಗ್ಲೆಂ. ಪೂಣ್ ಮರಾಠ್ಯಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಮರಾಠೆಚಿ ಉಪಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ವಾದ್ ಮಾಂಡ್ಲೊ. ಪೂಣ್ ಮಹಾ‌ಆನಿ ಆಯೋಗಾನ್ ೧೯೬೬ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಏಕ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಪಾಚಾರ್‍ಲೆಂ. ೧೯೬೭ಂತ್ ಗೊಂಯಾಂತ್ ‘ಒಪಿನಿಯನ್ ಪೋಲ್’ ಜಾವ್ನ್ ಗೊಂಯ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಉರ್‍ಲೆಂ.

೧೯೭೫ ಫೆಬ್ರೆರ್ ೨೬ವೆರ್ ಡೊಕ್ಟರ್ ಸುನೀತ್‌ಕುಮಾರ್ ಚಟರ್ಜಿಚ್ಯಾ ಮುಕೇಲ್ಪಣಾರ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾ ಕೇಂದ್ರಿಯ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಭಾಸ್ ಮ್ಹಣ್ ಸ್ಥಾನ್‌ಮಾನ್ ದಿಲೆಂ. ಹಾಚೆ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಬುಕಾಂಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಾಬೊಂಕ್ ಸುರು ಜಾಲಿ. ೧೯೮೦ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಗೊಂಯಾ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಸ್ಥಾಪನ್ ಜಾಲಿ ಆನಿ ಹಾಂಗಾಸರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಂತ್ ಎಂ.ಎ. ಪರ್ಯಾಂತ್ ಶಿಕಾಪ್ ಮೆಳ್ತಾ.

ಗೊಂಯ್ ಭಾರತಾಚೆಂ ೨೫ವೆಂ ರಾಜ್ಯ್ ಜಾಯ್ಶೆಂ ಚಳ್ವಳ್ ಕೆಲಿ. ಸಾತ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ತರ್ನಾಟೆ ಬಲಿ ಜಾಲೆ ತೆದ್ನಾಂ ಗೊಂಯ್ ೩ಂ.ಂ೫.೧೯೮೭ವೆರ್ ವೆಗ್ಳೆಂ ರಾಜ್ ಜಾಲೆಂ. ಗೊಂಯಾಂತ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ರಾಜ್‌ಭಾಶೆಚಿ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ದಿಲಿ.

೧೯೫೪ಂತ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಾಂತ್ ಉಗ್ತಾಯ್ಲಿ. ಜವಾಹರ್‌ಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ತಾಚೊ ಪಯ್ಲೊ ಅಧ್ಯಕ್ಷ್ ಜಾಲೊ. ೧೯೬೪ಂತ್ ಡೊ. ಸುನೀತ್‌ಕುಮಾರ್ ಚಟರ್ಜಿಚ್ಯಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷ್‌ಪಣಾರ್ ಅಕಾಡೆಮಿಂತ್ ಭಾಸ್ ಶಿಫಾರಾಸ್ ಕರುಂಕ್, ಥೊಡಿಂ ನಿಯಮಾಂ ದಿಲಿಂ. ತ್ಯೆ ಪರ್ಮಾಣೆ
* ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಸ್ವತಂತ್ರ್ ಬಾಂದಾವಳಿಚಿ ಆಸಾಜೆ.
* ಭಾಶೆಕ್ ಲಾಂಬ್ ಚರಿತ್ರಾ ಆನಿ ನಿರಂತರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ವಾಡಾವಳ್ ಜಾಯ್ಜೆ.
* ಎಕಾ ತರೀ ರಾಜ್ಯಾಚಿ ರಾಜ್‌ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನಾಸಾಜೆ. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ್ ಹಂತಾರ್ ಭಾಶೆ ಮಾದ್ಯಮ್ ವಾ ಏಕ್ ವಿಶಯ್ ಜಾವ್ನ್ ಶಿಕಯ್ಜೆ.
* ಲೊಕಾನ್ ಸಾಹಿತಿಕ್ ಆನಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ರಿತಿನ್ ತ್ಯಾ ಭಾಶೆಚೊ ವಾಪಾರೊ ಕರಿಜೆ.
* ತರ್ ತಸಲ್ಯಾ ಭಾಶೆಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ದಿವ್ಯೆತ್ ಆನಿ ಮಾನ್ಯತಾಯ್ ದಿಲ್ಲ್ಯಾ ಭಾಶೆಕ್ ಆಟ್ವ್ಯಾ ವೊಳೆರಿಂತ್ ರಿಗೊಂಕ್ ಸುಲಭ್.
ಅಶೆಂ ೨೬.೦೨.೧೯೭೫ವೆರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿನ್ ಆಪ್ಲೊ ಮಾನ್ ದಿಲೊ. (ಕೇಂದ್ರ್) ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚ್ಯೊ ಸರ್ವ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಕೊಂಕ್ಣಿಕ್‌ಯಿ ಮೆಳ್ತಾತ್.
* ಸಾಹಿತ್ಯಾಖಾತಿರ್ ದಿಂವ್ಚ್ಯೊ ವರ್ಸಾಚೊ ೫೦,೦೦೦/- ರುಪ್ಯಾಂಚೊ ಪುರಸ್ಕಾರ್.
* ೧೦,೦೦೦/- ರುಪ್ಯಾಂಚೊ ಭಾಶಾಂತರ್ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಲಾಬ್ತಾ.
* ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಹೆರ್ ಭಾಶಾಂಕ್ ಭಾಶಾಂತರ್ ಜಾತಾ.
* ಹೆರ್ ರಾಜ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಸಾಹಿತಿಂಕ್ ಭೆಟೊಂಕ್ ೧೦,೦೦೦/- ರುಪ್ಯಾಂಚೆಂ ಪಯ್ಣಾಭಾತೆಂ ಮೆಳ್ತಾ.
* ಸಾಹಿತ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚ್ಯಾ ಮಂಡಳಿಂತ್ ದೋಗ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಜಾಣ್ತ್ಯಾಂಕ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಲಾಬ್ತಾ.

ಆತಾಂ ಕಾನಡಿ ಲಿಪಿಂತ್ ಬರಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿಚೊ ಮಾನ್ ಜೋಡ್ನ್ ದಿಂವ್ಚೊ ವಾವ್ರ್ ಚಾಲೂ ಆಸಾ. ಲಿಪಿಕ್ ನ್ಹಯ್ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ಮಾನ್ ದೀಜೆ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಾದ್ ಬಳ್ ಜೊಡುನ್ ಆಸಾ.

ಆಗೋಸ್ತ್ ವೀಸ್ ೧೨. ತ್ಯೆ ದೀಸ್ ಮಣಿಪುರಿ ಆನಿ ನೇಪಾಳಿ ಭಾಸಾಸವೆಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಸಂವಿಧಾನಾಚ್ಯಾ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿಂತ್ ರಾಯಾಳ್ ಪಂಗ್ತೆಂತ್ ಬಸಯ್ಲೆಂ. ಕೊಂಕ್ಣ್ಯಾಂಚೆ ಧಾಕ್ಡ್ಯಾಂಚೆಂ ಸ್ವಪಾಣ್ ಜ್ಯಾರಿ ಜಾಲೆಂ. ಎದೊಳ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಬಳಾಚೆರ್ ವಾಡೊನ್ ಉರ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ರಾಯಾಳ್ ಆಸ್ರೊ ಮೆಳ್ಳೊ. ತಿಚ್ಯಾ ವಾಡಾವಳಿಚಿ ಸರಾಯ್ ಚಡ್ಲಿ. ತೆಂ ಕಶೆಂ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿಂತ್ ರಿಗ್‌ಲ್ಲೆನಿಮ್ತಿಂ-

* ತಿ ರಾಶ್ಟ್ರೀಯ್ ಭಾಸ್ ಜಾತಾ.
* ಸಂವಿಧಾನಾಚೆಂ ಭಾಶಾಂತರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಂತೀ ಜಾತಾ.
* ಸರ್ಕಾರಾಚಿಂ ಸರ್ವ್ ಘೋಶಣಾಂ ಕೊಂಕ್ಣೆಂತ್‌ಯಿ ಆಸಾಜೆ.
* ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಾಂತ್ ಆನಿ ವಿಧಾನ್‌ಸಭೆಂತ್ ಚರ್ಚಾ ಚಲಂವ್ಕ್ ಪರ್ವಣ್ಗಿ ಘೆವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಪಾರ್‍ಯೆತಾ.
* ಭಾರತಾಚ್ಯಾ ನೊಟಾಂನಿ (ಕರೆನ್ಸಿ) ಕೊಂಕ್ಣಿ ಛಾಪುನ್ ಯೇಜೆ.
* ಟಿ.ವಿ. ತಶೆಂ ರೇಡಿಯೊರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕಾರ್ಯಿಂ ಪ್ರಸಾರ್ ಕರುಂಕ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಚಡ್ತಾತ್.
* ಕೇಂದ್ರ್ ಸರ್ಕಾರಾನ್ ವಿದೇಶಾಂನಿ ಚಲಂವ್ಚ್ಯಾ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ್ ಕಾರ್ಯಾವಳಿಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಚೊ ಸುವಾದ್ ಪಾಚಾರ್ಯೆತ್.
* ಇಸ್ಕೊಲಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಶಿಕಂವ್ಕ್ ಜಾತಾ.
* ಯೂ ಪಿ ಎಸ್ ಸಿ ಪರೀಕ್ಷಾ ಮ್ಹಣ್ಜೆ, ಐ ಎ ಎಸ್, ಐ ಪಿ ಎಸ್, ಐ ಎಫ಼್ ಎಸ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ಸಿವಿಲ್ ಪರಿಕ್ಷೆಂನಿ ಏಕ್ ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಘೆಂವ್ಕ್ ಆವ್ಕಾಸ್ ಆಸಾ. (ಆಯ್ಲೆವಾರ್ ಛಾಯಾ ವೆರ್ಣೆಕಾರ್ ಹಿಣೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿಂತ್ ಹಿ ಪರೀಕ್ಶಾ ಬರಯ್ಲ್ಯಾ.)
* ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಸಾಂಚೆರ್ ಸಂಸೊದ್ ಚಲಂವ್ಕ್ ಹ್ಯುಮನ್ ರಿಸೋರ್ಸ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಮಂತ್ರಾಲಯ್ ಅನುದಾನ್ ದಿತಾ.
* ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಶಾ ಸಂಸ್ಥಾನ್ (ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್ಸಿಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಲ್ಯಾಂಗ್ವೇಜಸ್) ಸಂಸ್ಥೊ, ಭಾರತೀಯ್ ಭಾಸಾಂಚ್ಯಾ ಉದರ್ಗತೆಖಾತಿರ್ ವಾವುರ್ತಾ. ಹೊ ಸಂಸ್ಥೊ
ಸೃ‌ಆನಿತರ್ ಸಾಹಿತ್ಯಾಚೆ ಬೂಕ್ ಮೊಲಾವ್ನ್, ಭಾರತಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಶೆಂಬರಾವಯ್ರ್ ಲೈಬ್ರೆರಿಂಕ್ ಪಾವಯ್ತಾ.  ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾವಿಶಿಂ ಸಂಸೊದ್ ಚಲಯ್ತಾ. ಭಾಶೆ ವಾಡಾವಳಿಕ್ ಗರ್ಜ್ ಆಸ್ಚಿ ಸಾಹೆತ್ ಆನಿ ಮಾಹೆತ್ ದಿತಾ.

ಇತ್ಲೆಂಚ್ ನ್ಹಯ್ ಆಸ್ತಾಂ, ‘ಜ್ಞಾನ್‌ಪೀಠ್’, ‘ಸರಸ್ವತಿ ಸಮ್ಮಾನ್’ ‘ಕಾಳಿದಾಸ್ ಸಮ್ಮಾನ್’ ಆನಿ ಹೆರ್ ತಸಲೆ ಖಾಸ್ಗಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್‌ಯಿ ದಿವ್ಯೆತಾ. ಆಯ್ಲೆವಾರ್ ಗೊಂಯ್ಚೊ ಮಾಲ್ಘಡೊ ಸಾಹಿತಿ ರವೀಂದ್ರ ಕೆಳೆಕಾರ್ ಹಾಕಾ ಕೊಂಕ್ಣೆಚಿ ಪಯ್ಲಿ ಜ್ಞಾನ್‌ಪೀಠ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ದೀವ್ನ್ ಮಾನ್ ಕೆಲೊ.

ಹೆರ್ ಸಬಾರ್ ದಿಸ್ತೊ ಆನಿ ನಾದಿಸ್ತೊ ಮುನಾಫೊ ಆಟ್ವೆ ವೊಳೆರಿ ನಿಮ್ತಿಂ ಆಸಾತ್. ಭಾಶೆಚೆರ್ ಮೋಗ್ ಆಸಾಜೆ. ವಾವುರ್ಚಿ ಹುಮೆದ್ ಆಸಾಜೆ. ಸರ್ಕಾರಾನ್ ದಿಂವ್ಚೆಂ  ಹಕ್ಕಾನ್ ಘೆಂವ್ಚಿ ಜಾಣ್ವಾಯ್ ಆನಿ ತಾಂಕ್ ಆಸಾಜೆ. ತೆದ್ನಾಂ ಭಾಶೆಚೆಂ ಬರೆಂಪಣ್ ಖಂಡಿತ್ ಜಾತಾ.

ಭಾಶೆಚ್ಯಾ ಆನಿ ಕೊಂಕ್ಣೆಚ್ಯಾ ಸಮಗ್ರ್ ವಾಡಾವಳಿಖಾತಿರ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರಾನ್ ಕರ್ನಾಟಕ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ದಿಲ್ಯಾ ಆನಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಘೆವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಡೊಂವ್ಕ್ ವಾವುರ್‍ನ್ ಆಸಾ. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಆಜ್ ಮುಖ್ಲ್ಯಾ ಬಾಗ್ಲಾಂತ್ಲ್ಯಾನ್ ಮಾನಾನ್ ಯೇವ್ನ್ ಇಸ್ಕೊಲಾಂತ್ ಬಸೊನ್ ಚ್ಯಾರ್ ವರ್ಸಾಂ ಜಾತಾತ್. ಆತಾಂ ಸವೆಥಾವ್ನ್ ತಿಸ್ರಿ ಆಪ್‌ಖುಶೆಚಿ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಘೆವ್ನ್ ಶಿಕ್ಯೆತಾ.

ಫುಡಾರ್:
ಇತ್ಲೆ ಸರ್ವ್ ಸವ್ಲತ್ಯೊ ಕೊಂಕ್ಣಿಕ್ ಆಸುನ್‌ಯಿ ಮಾಹೆತಿಚ್ಯಾ ಉಣೆಪಣಾನ್, ನಿರ್ಲಕ್ಶೆನ್ ಆನಿ ಪೊಕೊಳ್ ವ್ಹಡ್ಪಣಾನ್ ಪಾಟ್ಲ್ಯಾ ಆಟ್ರಾ ವರ್ಸಾಂನಿ ಜೊ ಫಾಯ್ದೊ ಕೊಂಕ್ಣೆಕ್ ಜೋಡ್ನ್ ಘೆವ್ಯೆತೊ ತೊ ಘೆಂವ್ಕ್ ನಾ. ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಸ್ ಆನಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಕ್ ರಚನಾತ್ಮಕ್ ವಾವ್ರ್ ಕೆಲೊ ತರ್, ವಯ್ರ್ ಉಲ್ಲೇಖ್ ಕೆಲ್ಲೆ ಫಾಯ್ದೆ ಜೋಡ್ನ್ ಘೆತ್ಲೆ ತರ್ ಖಂಡಿತ್ ಭಾಶೆಚೆಂ ಬರೆಂ ಜಾತೆಲೆಂ.

ಎಕಾ ಕಾಳಾರ್ ಕುಜ್ನಾಂತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿ,. ಮುಂಬಯಾಂತ್ ಆನಿ ಗಲ್ಫಾಂತ್ ಆಯಾಬೊಯಾಂನಿ ಉರಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಂಕ್ಣೆಚಿ ಪರಿಗತ್ ಆಜ್ ಭಿಲ್ಕುಲ್ ಬರಿ ಆಸಾ. ಆಜ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಅಭಿಮಾನ್ ವಾಡ್ಲಾ. ಆಪುಣ್ ಕೊಂಕ್ಣೊ ಮ್ಹಣ್ಚಿ ಹೆಮ್ಮ್ಯಾಚಿ ಗಜಾಲ್. ಫಕತ್ ಇತ್ಲೆಂ ಮಾತ್ರ್ ಪಾವನಾ. ಹೆಂ ಥಳಾವೆಂ ಚಿಂತಪ್ ವಾಡ್ಲ್ಯಾರ್ ಮಾತ್ರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಾಡ್ತಾ. ಹಾಕಾ ಜಾಯ್ ಫಕತ್ ಭಾಶೆಚೊ ಮೋಗ್. ಕೊಂಕ್ಣೆಚೊ ಫಾಲ್ಯಾಂಚೊ ಫುಡಾರ್ ಆಸಾತ್ ಆಯ್ಚಿಂ ಭುರ್ಗಿಂ. ತಾಂಕಾಂ ಭಾಶೆಥಂಯ್ ಆಪ್ಲೆಂಪಣ್ ಉಬ್ಜಾಂವ್ಕ್, ಮೋಗ್ ವಾಡೊಂವ್ಕ್ ಏಕ್ ಭಾಂಗ್ರಾಳೊ ಆವ್ಕಾಸ್ ಆಸಾ- ಶಾಳಾಂನಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ. ಜರ್ ಸರ್ವ್ ಭುರ್ಗ್ಯಾಂನಿ ಏಕ್ ಭಾಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಶಿಕ್ಲಿಂ ತರ್ ಭಾಶೆಚೊ ಆನಿ ತಾಂಚೊ ಫುಡಾರ್ ಪರ್ಜಳ್ತಲೊ.
*****

ಕರಾವಳಿ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾವಾಂಚಿಂ ಕಾಜಾರಾಂ ಸಂಸ್ಕ್ರತಿ ಆದಿಂ ಆನಿ ಆತಾಂ

ಮಂಗ್ಳುರ್‌ಗಾರಾಂಚ್ಯಾ ಕಾರ್ಯೆಂ ಸೊಬಾಣಾಂ ಪಯ್ಕಿಂ ಕಾಜಾರಾಂಚೊ ಸಂಭ್ರಮ್ ಥಳೀಯ್ ಸಂಸ್ಕ್ರತೆಚ್ಯಾ ಪಾಳಾಂಚೆರ್ ವಾಡ್‌ಲ್ಲೊ. ಪೂಣ್ ವೆಳಾಕಾಳಾಂತ್ ಬದ್ಲಾವಣೆಚ್ಯಾ ಪ್ರಭಾವಾನ್ ಭರ್‍ಶಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತೆಚೆಂ ಬೆಳೆಂ ಜಾವ್ನ್ ವಾಡೊನ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ ಪಳೆತಾಂವ್.

ಕರಾವಳಿರ್ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಕ್ರಿಸ್ತಾಂವಾಂಚೆಂ ಅಸ್ತಿತ್ವ್ ಸುಮಾರ್ ಸಾಡೆ ಚಾರ್‍ಸಿಂ ವರ್ಸಾಂ ಹೆವ್ಶಿಲೆಂ ಮ್ಹಣ್ ಸಾಂಗ್ಯೆತ್. ಮಿಸಾಚಿ ಭಾಸ್ ಲಾತಿನ್ ತರ್‌ಯಿ ಮಾಗ್ಣಿಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ಭಾಶೆಂತ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲಿಂ. ಖರಾರ್ ಯಾ ಮುದಿ, ರೋಸ್, ರೆಸ್ಪರಾ ಸಂಗಿಂ ಕಾಜಾರಾ ಸಂಭ್ರಮ್ ಪರ್ತಾಪಣ್ ಯಾ ಸನ್ಮಾನಾ ಜೆವಣ್ ಅಶೆಂ ಕಾಜಾರಾ ಸಂಭ್ರಮಾಂತ್ ಪ್ರಮುಖ್ ಚ್ಯಾರ್ ಹಂತ್ ಆಸ್ತಾಲೆ.

ಖರಾರ್: ವ್ಹಡಿಲಾಂ ಆಪ್ಲಾ ಚಲ್ಯಾ ಚಲಿಯೆಕ್ ಕಾಜಾರ್ ಕರುಂಕ್ ಹೊಕಾಲ್-ನೊವ್ರೊ ಯೋಗ್ಯ್ ಮ್ಹಣ್ ಸಮ್ಜೊಂವ್ಚ್ಯಾಕ್ ಎಕಾಮೆಕಾಚಿ ಪ್ರಾಯ್, ಕುಟಮ್, ಘರ್, ದೋತ್ ಹ್ಯಾ ವಿಶ್ಯಾಂತ್ ಪಳೆವ್ನ್ ಉಲವ್ನ್ ನಿರ್ಧಾರಾಕ್ ಯೆತಾಲಿಂ. ಚಲಿಯೆಚ್ಯಾ ಫಿರ್ಗಜೆಚ್ಯಾ ವಿಗಾರಾ ಮುಕಾರ್ ಚಲಿ-ಚಲ್ಯಾಚಿಂ ಮಾಲ್ಘಡಿಂ, ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾ ಖರಾರಾಚ್ಯಾ ಬುಕಾಂತ್ ಖರಾರಾಚಿಂ ಉತ್ರಾಂ, ದೋತ್, ಕಾಜಾರಾಚೊ ವಾಯ್ದೊ ಬರವ್ನ್ ದೊಗಾಂ ಮಾನೆಸ್ತಾಂಕ್ ಸಾಕ್ಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಘೆತಾಲಿಂ. ವ್ಹಡಿಲಾಂ ಪಾನ್ ಪೊಡಿಚೆಂ ಹರ್ವಾಣ್ ಆದಲ್ ಬದಲ್ ಕರುನ್ ಸೈರಿಕ್ ಘಟ್ ಕರ್‍ತಾಲಿಂ. ಹೊಕಾಲ್ ವಾ ನೊವ್ರ್ಯಾಗೆಲಿಂ ಖರಾರಾಕ್ ಚುಕ್ಲಿಂ ತರ್ ಇತ್ಲೊ ದಂಡ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಜಾಯ್ ಮ್ಹಣ್ ಬರ್‍ಪಿ ಬರವ್ನ್ ಘಾಲ್ತಾಲಿಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಹೊಕ್ಲೆಚ್ಯಾ ಘರಾ ನೊವ್ರ್ಯಾಕ್ ಆನಿ ತಾಚ್ಯಾ ಸೈರ್‍ಯಾಂಕ್ ಖರಾರಾಚೆಂ ಜೆವಣ್ ಆಸ್ತ್ತಾಲೆಂ. ವಾಹನಾಂ ರಸ್ತೆ ನಾತ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ತವಳ್ಚ್ಯಾ ಕಾಳಾರ್ ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ತೀನ್ ಆಯ್ತಾರಾಂ ಮಿಸಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಖರಾರ್ ಜಾಲ್ಲ್ಯಾ ವಿಶ್ಯಾಂತ್ ಚೀಟ್ ವಾಚ್ತಲಿಂ.

ಆತಾಂ ಚಡಾವತ್ ಚಲೊ-ಚಲಿ ಜೀವನ್ ಸಾಂಗಾತ್ಯಾಕ್ ವಿಂಚ್ತಾತ್. ಕಾಜಾರಾಚಾ ತೀನ್ ಮಯ್ನ್ಯಾ ಆದಿಂ ಛಾಪ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ಖರಾರ್ ಪತ್ರಾರ್ ಸಾಕ್ಶಿ ಮುಕಾರ್ ಆಪ್ಲಿ ದಸ್ಕತ್ ಘಾಲುನ್ ಸಂಬಂಧಿತ್ ಫಿರ್ಗಜ್ ವಿಗಾರಾಂಕ್ ಧಾಡ್ತಾತ್. ಚಲಿಯೆನ್ ದೋತ್ ವಸ್ತು ದಿಂವ್ಚೆಂ ಸಂಪೂರ್ಣ್ ರಾವ್ಲಾಂ. ಬದ್ಲಾಕ್ ಚಲೊ ಚಲಿಯೆಕ್ ಭಾಂಗಾರ್ ಆನಿ ಹೆರ್ ವಸ್ತು ಕಾಣಿಕ್ ಜಾವ್ನ್ ದಿತಾ.

ರೋಸ್:
ಹೊ ಕುಟ್ಮಾಚೊ ಸಂಭ್ರಮ್. ರೆಸ್ಪರಾಚ್ಯಾ ಆದ್ಲ್ಯಾ ದಿಸಾ ತಾಂಕಾಂ ಕುಟ್ಮಾಚ್ಯಾಂ ನಾಣವ್ನ್ ತಳ್ ಕರ್‍ಚೊ. ಆದಿಂ ಸುನಾಂಚ್ಯಾ, ದಾಯ್ಜ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಘರಾಂ ಥಾವ್ನ್ ತಾಂದುಳ್, ನಾರ್ಲ್, ರಾಂದ್ವಯೆಚಿಂ ವೊಜಿಂ ಹಾಡ್ತಾಲೆ. ಕುಟ್ಮಾಚ್ಯಾ ಆನಿ ವಾಡ್ಯಾಚ್ಯಾ ಗುರ್‍ಕಾರಾಚ್ಯಾ ಮುಕೆಲ್ವಣಾರ್ ವೋರ್ನ್ ಶಿತಾಚೆಂ ಜೆವಣ್ ತಯಾರ್ ಕರ್ತಾಲೆ. ವೊವಿಯೊ, ಗರ್ನಾಳಿ, ಬೆಂಡಾ ಆವಾಜಾ ಸಂಗಿ ಆಪುಟ್ ನಾರ್‍ಲಾಚ್ಯಾ ರೊಸಾಂತ್ ಹೊಕಾಲ್ ವಾ ನೊವ್ರ್ಯಾಕ್ ತಳ್ ಕರ್ನ್ ಹುನ್ ಉದ್ಕಾಂತ್ ನಾಣಯ್ತಾಲೆ. ರಾತಿಂ ಗುಮ್ಟಾಂ ಬಡವ್ನ್ ಗಾಯ್ತಾಲಿಂ ಆನಿ ನಾಚ್ತಾಲಿಂ.

ಆತಾಂ ಮೊಡ್ಲಾಚ್ಯಾ ಮಾಟ್ವಾ ಬದ್ಲಾಕ್ ಶಾಮಿಯಾನಾ, ಕ್ಯಾಟರಿಂಗಾಚೆಂ ಜೆವಣ್, ಡಿ.ಜೆ., ದೋನ್ ದಿಸಾಂ ಆದಿಂಚ್ ರೋಸ್, ಸೊರ್‍ಯಾ ಸಂಗಿಂ ನಾಚ್ ಅಶೆಂ ಬದಲ್ಲಾಂ ತರ್‌ಯಿ ವೊವಿಯೊ ಆಜೂನ್ ಗಾಯ್ತಾತ್.

ಕಾಜಾರ್-ರೆಸ್ಪೆರ್:
ಆದಿಂ ರೆಸ್ಪೆರ್ ಹೊಕ್ಲೆಚ್ಯಾ ಇಗರ್ಜೆಂತ್, ನೊವ್ರೊ ಹೊಕ್ಲೆಚ್ಯಾ ಇಗರ್ಜೆಕ್ ವೆತಾಲೊ ಹೊಕಾಲ್ ಆಡ್ ಸಾಡೊ, ಕಿರ್ಗಿ ಬಾಜು, ಮಾತ್ಯಾಕ್ ಯೇವ್ ಪಾಂಗುರ್ನ್ ವ್ಹಡಿಲಾಂ ಆನಿ ಧೆಡಿಯಾಂ ಸಂಗಿಂ ಇಗರ್ಜೆಕ್ ವೆತಾಲಿಂ. ರೆಸ್ಪ್ಪೆರಾ ವೆಳಾರ್ ಹೊಕ್ಲೆ ನವ್ರ್ಯಾಚಿ ಎಕಾಮೆಕಾಚಿ ಉತರ್-ಭಾಸ್ ಯಾಜಕ್ ಸಾಂಗೊನ್ ದಿತಾಲೊ. ರೆಸ್ಪೆರಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಇಗರ್ಜೆಚ್ಯಾ ಬುಕಾಂತ್ ಕಾಜಾರ್ ದಾಖಲ್ ಕರ್‍ತಾಲೊ. ಹೊಕ್ಲೆಗೆರ್ ವೆತಾಸ್ತಾನಾ ಹೊಕ್ಲೆಗೆಲೊ ವ್ಹೊರ್ ಮುಕಾರ್ ಯೇವ್ನ್ ಗೋಡ್-ಉದಕ್ ಪಾನ್‌ಪೊಡಿ ಸಂಗಿ ಮಾಟ್ವಾಕ್ ಆಪವ್ನ್ ವರ್ತಾಲಿಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ವೊಕ್ಲೆಕ್ ಮಾಟ್ಪಾಂತ್ ಸಾಡೊ ನೆಸವ್ನ್ ಸಾಸು ಮಾಂಯ್ ಹೊಕ್ಲೆಕ್ ಪಿಡ್ಡುಕ್ ಬಾಂದ್ತಾಲಿ. ಆಯೆರಾ ಸಂಗಿಂ ಜೆವಣ್ ಜಾತಾಲೆಂ. ನೊವ್ರ್ಯಾಗೆಲೊ ವ್ಹೊರ್ ದೆಂವೊವ್ನ್ ದಿತಾಲೆ. ನೊವ್ರೊ ಧೆಡ್ಯಾ ಸಂಗಿಂ ಹೊಕ್ಲೆಗೆರ್ ರಾವ್ತಾಲೊ. ದುಸ್ರೆ ದೀಸ್ ಹೊಕಾಲ್ ನೊವ್ರೊ ವ್ಹೊರಾ ಸಂಗಿಂ ನೊವ್ರ್ಯಾಗೆರ್ ವೆತಾಲಿಂ. ನೊವ್ರ್ಯಾಗೆಲಿಂ ಸಯ್ರಿಂ ಹೊಕ್ಲೆಗೆಲ್ಯಾ ವ್ಹೊರಾಕ್ ಗೋಡ್, ನಾರ್ಲ್ ಆನಿ ಪಾನ್ ಪೊಡಿಚೊ ಸ್ವಾಗತ್ ದೀವ್ನ್ ಭಿತರ್ ಘೆತಾಲಿಂ. ಪಾಸೊಡಿ ಆಯೆರ್, ಮುದಿ ಆಯೆರ್ ಆನಿ ಉಪ್ರಾಂತ್ ವೊರ್ನ್ ಶಿತಾಚೆಂ ಜೆವಣ್ ಪಂಗತ್ ಘಾಲ್ನ್ ಜೆಂವ್ಚೆಂ ಆಸ್ಲೆಂ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ಹೊಕ್ಲೆಕ್ ಒಪ್ಸುನ್ ದೀವ್ನ್ ಹೊಕ್ಲೆಗೆಲೊ ವ್ಹೊರ್ ಪಾಟಿಂ ವೆತಾಲೊ.

ಆತಾಂ ನೊವ್ರ್ಯಾಚ್ಯಾ ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ರೆಸ್ಪೆರ್, ಪಾಶ್ಚಾತ್ ರಿತಿಚೆಂ ವಸ್ತುರ್ ಆನಿ ದಸ್ತೂರ್, ಹೊಲಾಂ ಯಾ ಉಗ್ತ್ಯಾ ಮಯ್ದಾನಾರ್ ಕಾಜಾರ್, ವಿಡಿಯೊ-ಫೊಟೊಗ್ರಾಫಿ, ಉಗ್ತೆಂ ಬಾರ್, ಆನಿ ಉಡ್ತೊ ನಾಚ್ ದಿಸೊನ್ ಯೆತಾ. ಸಾಡೊ ನೆಸಯ್ತಾನಾ ಥೊಡಿಂ ವೊವಿಯೊ ವೇರ್ಸ್ ಗಾಯ್ತಾತ್. ಆದಿಂ ಲಾವ್ದಾತೆ ಗಾಯ್ತಾಲಿಂ, ಆತಾಂ ಸಿಡಿ ಯಾ ಸಂಗೀತ್ ಪಂಗಡ್ ಗಾಯ್ತಾ. ಪಂಗ್ತಿ ಜೆವ್ಣಾ ಬದ್ಲಾಕ್ ಬುಫೆ ರೀತ್ ಆಯ್ಲ್ಯಾ.

ಪರ್ತಾಪಣ್:
ಹೊಕಾಲ್ ನೊವ್ರ್ಯಾಕ್ ಕಾಜಾರಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಪರತ್ ಆಪವ್ಣೆಂ ದಿತಾಲೆ. ತ್ಯಾ ದೀಸ್ ನೊವ್ರ್ಯಾನ್ ಆವಯ್-ಬಾಪಯ್, ಲಾಗ್ಶಿಲಿಂ ಸಯ್ರಿಂ, ಮುದಿ ಆಯೆರ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಪಾಗುರ್ ಮಾಂಯಾಂ ಹೊಕ್ಲೆಗೆರ್ ವೆಚೊ ಸಂಭ್ರಮ್. ದೆಡ್ಯಾನ್ ಪಾಗುರ್ ಮಾಂಯಾಂಕ್  ಏಕ್ ಸುತ್ ಧುವ್ರ್ಯಾ ಪಾನ್, ಏಕ್ ಕೊವ್ಳಿ ಕಸರ್, ಏಕ್ ಪೊಪಾಳ್ ಅಶೆಂ ಇಡೊ ವರ್ನ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೊ. ಸಾಂಗಾತಾ ನೊವ್ರ್ಯಾ ಲೆಕಾರ್ ಏಕ್ ಪಿಕ್ಯಾ ಕೆಳ್ಯಾಂಚೊ ಘಡಾಯ್ ವರುಂಕ್ ಆಸ್ಲೊ. ಹೊಕ್ಲೆನ್ ವೆತಾಸ್ತಾನಾ ಸಾಡ್ಯಾ ವಯ್ಲೆಂ ಕಾಪಾಡ್ ನೆಸೊನ್, ಪಾಟಿಂ ವೆತಾಸ್ತಾನಾ ಧರ್ಮಾಸಾಡೊ ನೆಸೊಂಕ್ ಆಸ್ಲೊ.

ಆತಾಂ ಹೊಕ್ಲೆ ನೊವ್ರ್ಯಾಕ್ ಸನ್ಮಾನ್ ಜೆವಣ್ ಆಸ್ತಾ. ಹೆರ್ ಸಂಗ್ತಿಂ ಪಾಳಿನಾಂತ್ ಯಾ ಕಳಿತ್ ನಾ. ವೇಳ್‌ಯಿ ನಾ ಜಾಲಾ. ಆದಿಂ ಆಯೆರ್ ದಿತಾನಾ ಜೊರಾನ್ ನಾಂವ್ ಆನಿ ಆಯೆರಾಚೆ ಪಯ್ಶೆ ಕಿತ್ಲೆ ಮ್ಹಣ್ ಉಲೊ ಕರ್ನ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ಆನಿ ಬರೊವ್ನ್ ಘೆಂವ್ಚೆಂ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ. ಆತಾಂ ಚಡಾವತ್ ಆಯೆರ್‌ಚ್ ನಾ.
*****

ಕೊಂಕಣಿ ಚಿಲುಮೆ

ಕೊಂಕಣಿ ಚಿಲುಮೆಯನ್ನು ಕೊಂಕಣಿ ಕುಲ ಕೋಟಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲು ಚಿಲುಮೆ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಹರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.  ಇದಾಗಲೇ ಕನ್ನಡ, ಕೊಡವ, ತುಳು ತಾಣಗಳನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿರುವ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಕೊಂಕಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತರ ಮನ ಗೆಲ್ಲುವುದೆಂದು ಆಶಿಸುತ್ತೇವೆ.

– ಚಿಲುಮೆ ಟ್ರಸ್ಟ್